توسعه مدل تاكسنومي به منظور دستيابي به روشي مناسب جهت ارزيابي وتهيه نقشه شدت بيابانزايي : مطالعه موردي، منطقه خضرآباد يزد

Development of Taxonomy Model in order to reach an appropriate method for desertification assessment and privation of desertification intensity map (Case Study: Khezr Abad Area, Yazd, Iran)

طبقه بندي و تهيه نقشه شدت بيابان زايي، به عنوان ابزاري كارآمد، نقش مهمي در ارزيابي توان محيطي و جلوگيري از بياباني شدن يا ترميم و احيا مناطق تخريب يافته بازي مي كنند. در اين رابطه تا كنون مدل ها و روش هاي مختلفي مطرح شده كه از جمله اين روش ها مي توان به مدل فايو - يونيپ، مدل طبقه بندي نوع و شدت بيابان زايي در ايران، مدالوس وغيره اشاره كرد. با بررسي اين مدل ها ملاحظه شد كه مدل هاي مطروحه به نوبه خود داراي نواقصي از جمله، غير بومي و كيفي بودن شاخص ها، خطاي كارشناسي و غيره هستند. بتابراين اين پژوهش با هدف اصلي ارايه مدلي بهينه جهت ارزيابي حساسيت مناطق به پديده بياباني شدن ارايه شد. از اين رو مدل تاكسنومي عددي كه از مهمترين مدل هاي در جه بندي رتبه اي است مد نظر قرار گرفت و جهت كاربردي كردن مدل مذكور به منظور طبقه بندي و تهيه نقشه شدت بيابان زايي، اين مدل در رابطه با چهار مقوله بنيادي مورد بازنگري و توسعه قرار گرفت. كه عبارتند از، ارزيابي منابع طبيعي و شناخت جامع شاخص هاي موثردر بيابان زايي، تعيين واحدهاي كاري، طبقه بندي شاخص ها در مقياسي واحد ودرنهايت طبقه بندي وتهيه نقشه شدت بيابان زايي بر مبناي واحدهاي كاري.اين مدل به منظور ارزيابي كارايي در منطقه خضرآباد به مساحت 78180 هكتار به كار گرفته شد . كه نتايج حاصله ازكاربرد اين مدل حكايت ازتوانايي بالاي آن در ارزيابي و تهيه نقشه شدت بيابان زايي داشت. متوسط وزني ارزش كمي شدت بيابان زايي براي كل منطقه، 74/0 برآورد شد، كه در كلاس بيابان زايي شديد جاي مي گيرد. در عين حال نتايج ، غالب بودن عوامل طبيعي بر انساني را تاييد كرده به طوري كه متوسط وزني شاخص ها و عوامل طبيعي 79/0 (كلاس بسيار شديد يا IV) ،و متوسط وزني عامل انساني 37/0 (كلاس متوسط يا II ) برآورد گرديده است.

Classification and provision of desertification intensity map, as an efficient tool, has an important role in evaluation of environmental capability and prevention of desertification and reclamation of degradation lands. So far, different models and methods have been proposed in local, national, and international scales, such as Medalus method, Iranian classification of desertification (ICD) and etc. Investigation of mentioned models shows that these models have some deficiencies such as exotic and qualitative indices and expertise mistake. Therefore, Taxonomy Model has developed as base of the desertification assessment model. The model has developed in connection with four principles: a) Natural resources evaluation and Comprehensive knowledge of effective desertification indices, b) determination of terrain mapping units (TMU), c) Classification of criterion with uniform and similar scale and finally classification and provision of desertification intensity map. This paper investigates the abilities of Modify Numerical Taxonomy model (MNT) to assess lands sensitivity to desertification. and was applied in Khezr Abad region, with 78180 ha area. Results show that MNT model has high ability to assess desertification risk and provision of desertification intensity map. Weighted average of the quantitative value of desertification intensity was estimated at 0.74 for all the study area (intense class of desertification risk). Investigation of weighted average of the quantitative values of human and natural desertification benchmarks shows prevailing of natural benchmarks over human factors, so that weighted average of natural benchmarks have been assessed at 0.79 (very intense class of desertification risk) and weighted average of human benchmarks have been assessed at 0.37 (moderate class of desertification).