رابطه معرفت و سعادت از ديدگاه ملاصدرا

The Relation between Knowledge and Happiness (Bliss) from the Viewpoint of Mulla Sadrā

بي‌شك دغدغه اصلي انسان در اين كره خاكي رسيدن به سعادت است. سعادت معناهاي مختلف و چهره‌هاي متفاوتي دارد و هر كسي تصويري از آن را در ذهن دارد. همان‌گونه كه تلقي‌هاي موجود از سعادت گوناگون است، راه‌هاي دستيابي به آن نيز متفاوت است. سعادت خيالي، راه‌هاي مخصوص خود را دارد و سعادت حقيقي نيز مسيرهاي ويژه خود را مي‌طلبد. اين نوشتار در صدد است كه نخست معناي سعادت حقيقي را از ديدگاه حكمت متعاليه به دست دهد و سپس نشان دهد كه در اين فلسفه، چه سازوكاري براي رسيدن به اين قله رفيع پيش‌بيني شده است. براساس پژوهش‌ها، از نظر صدرا سعادت حقيقي در گرو رسيدن به مرتبه عقل بالفعل است و راه رسيدن به اين هدف، افزون بر تطهير نفس، كسب معارف عقلي و تامل در صورت‌هاي عقلاني است. انسان با زدودن موانع و كسب معرفت عقلاني و فلسفي كمال مي‌يابد و اين فرايند تا آنجاست كه نفس صورت عقلاني به خود گيرد. نفس با رسيدن به مرتبه عقل بالفعل و اتخاذ صورت عقلاني، به بيشترين لذت ممكن كه هرگز قابل قياس با لذت‌هاي حسي نيست، دست مي‌يازد. اينكه معرفت عقلاني چگونه مي‌تواند زمينه استكمال انسان را فراهم سازد و زمينه‌ساز پيوند او با عقل بالفعل گردد، با تامل در ديدگاه صدرا در باب حقيقت علم و نسبت آن با عالم به‌دست مي‌آيد.

It goes without saying that man’s main concern on this earthen globe is to attain happiness. Happiness has different meanings and manifests itselfin various forms with every one having an image of it in one’s mind. Just as there are different conceptions of happiness, there are different ways to attain it. Imaginary happiness has its own ways just as real happiness has its own routes. The present writing seeks to explain the meaning of happiness from the perspective of Transcendental Theosophy’ and show the mechanisms for reaching this lofty summit. Based on the investigations made, according to Sadra, real happiness is bound to reaching the stage of actual intellect and the mechanism for achieving this goal is to acquire intellectual sciences and contemplate intellectual forms, in addition to purifying one’s soul. It is through removing the obstacles and acquiring intellectual and philosophical knowledge that man attains perfection. This process proceeds until the soul assumes an intellectual form. By reaching the stage of actual intellect and assuming an intellectual form, soul receives maximum possible pleasures which are not comparable with sensual pleasures. The fact that how intellectual knowledge leads to human perfection, preparing the ground for turning wan’s soul into actual intellect, can be understood through the reflection on Sadra’s view of the essence of knowledge and its relation with the knower.