نقش منع تدوين حديث در پيدايش فرقه‌هاي اسلامي

The Role of Prevention of Hadith Compilation in the Emergence of Islamic Sects

از ميان عوامل گوناگون تاثيرگذار در پيدايش فرقه‌هاي مذهبي، عاملي كه به سهم خود تاثير چشمگيري در اين راستا ايفا كرده است، منع تدوين سنت نبوي است. در اين نوشتار برآنيم تلاش دستگاه خلافت در صدر اسلام را در جهت منع تدوين حديث و انگيزه‌هاي حاكمان وقت از اين امر را بررسي كرده، به طور مختصر آثار زيانباري را كه اين مسيله در جامعه اسلامي به بار آورد، مطرح كنيم. يكي از اين آثار، مطرح‌شدن افراد يهودي‌الاصل همچون كعب‌الاحبار و وهب بن منبه در جامعه اسلامي و تصاحب كرسي بيان معارف و تفسير قرآن از ناحيه آنان بود. چرا كه به دنبال منع تدوين حديث و ايجاد محدوديت‌هايي در نقل حديث براي صحابي بزرگواري همچون ابوذر، ابن‌مسعود و امثال اينان، توجه خلفا به افرادي همچون كعب و وهب‌بن منبه جلب شده، زمينه براي تحريف تفسير آيات قرآن توسط آنان فراهم شد. بعدها در اواخر سده اول كه منع تدوين حديث برداشته شد، سيل روايات كه بسياري از آنها از اصل و اساسي هم برخوردار نبودند، با انگيزه‌هاي گوناگون روانه جامعه اسلامي شد و در كتاب‌ها ثبت گرديد؛ به گونه‌اي كه هر كس عقيده‌اي مطرح مي‌كرد يا فرقه‌اي مي‌ساخت، مي‌توانست براي تثبيت آن به برخي از اين احاديث استناد جويد.

From among the various factors contributing to the emergence of Islamic sects one very important factor is the prevention of hadith (Prophetic tradition) compilation. The author aims to explain why the caliphate in the early Islam tried to prevent the compilation of hadith, what were the motivations behind the rulers’ prevention and what negative consequences such an action brought about for the Islamic society . One of the destructive consequences of such a move was that some Jews like Kaʹab Al-Ahb?r and Wahab b. Muniyya, who were engaging themselves in relating Qur’anic studies and interpreting the Qur’an, became popular among Muslims. Following the prevention of hadith compilation and the existence of obstacles in the way of some of the Prophet’s great companions like Abuzar , Ibn Masʹud and the like in stating the Prophetic tradition the caliphs began to direct their attention to persons like Kaʹb and Wahab b. Munabbeh who began to distort Qur’anic exegesis. Later on, in the late first century, the restriction on hadith compilation was lifted and scholars turned to compiling traditions. As a result, a great number of traditions, many of which had no authenticity, found their way into the Islamic society and the books under different motives. The process continued to the extent that anyone who wanted to create a new creed was able to find a tradition to support his claim.