ديدگاه ابن‌عربي در باب وحي

Ibn ‘Arabi’s View of Revelation

يكي از اصلي‌ترين اركان و اصول اديان توحيدي، اصل نبوت است كه خود مبتني بر وحي است. در اينكه حقيقت وحي چيست و تنزل و دريافت آن چگونه است، آيا از سنخ كشف و شهودهاي عرفاني است كه از طريق تهذيب نفس به دست مي‌آيد يا با آن متفاوت است؟ ميان متفكران اسلامي و غيراسلامي ديدگاه‌هاي متفاوتي مطرح‌شده است، كه به دليل اهميت اين موضوع و نيز طرح شبهات متعددي كه گاه به عارفان هم نسبت داده مي‌شود، در اين نوشته مي‌كوشيم تا با طرح ديدگاه يكي از برجسته‌ترين عارفان مسلمان، يعني ابن‌عربي، به اين مسيله و پاسخ برخي شبهات مربوط به آن بپردازيم. بنابراين هدف اين نوشته تبيين ديدگاه عرفان در زمينه حقيقت وحي، نزول و دريافت آن و پاسخ به برخي شبهات مربوط به آن است. آنچه از اين تحقيق به دست مي‌آيد اين است كه وحي حقيقتي دور از دسترس عرفا و موهبتي الهي است كه به هر يك از بندگانش كه بخواهد عطا مي‌كند؛ بنابراين هيچ‌كس از راه تهذيب نفس و مجاهدت و رياضت نفساني به آن دست نمي‌يابد. وحي حقيقتي است كه از سوي خداي متعال نازل مي‌شود و تنزيل آن جز به اراده او انجام نمي‌گيرد و فرشتگان وحي نيز جز با امر الهي بر هيچ كس فرود نمي‌آيند و نقش انبيا و قواي وجودي آنان در طي نزول وحي فقط اظهار و نماياندن آن است و هيچ‌گونه فاعليتي ندارند و حتي الفاظ وحي قرآني نيز از جانب خداوند القا شده است. بنابراين نه ذهنيات پيامبر و نه فرهنگ زمانه ايشان در حقيقت وحي تاثيري نداشته است.

One of the most basic principles of monotheistic religions is the principle of prophecy which is, in turn, based on revelation. Muslim and non-Muslim thinkers differ on the nature of revelation and on whether or not it is a sort of mystical intuition obtained through the purification of soul. Regarding the fact that this issue is a matter of paramount importance and that it has raised numerous doubts, some of which are attributed even to mystics, the present paper tries to address these issues and clear up the doubts through presenting the relevant viewpoint of Ibn ‘Arabi, one of the most prominent of Muslim mystics. Thus, the present study aims to elucidate, from the perspective of mysticism, the nature of revelation and the way in which one receives it and to resolve some of the doubts that surround it. The research findings show that revelation is a divine gift that God gives to anyone whom he chooses and it is beyond the reach of mystics. Thus, it is impossible to reach it through the purification of soul or asceticism. It is God who sends revelation and this cannot be done without the will of God. The angels of Revelation do not visit anyone unless they have been ordered by the Divine to do so. The role the Prophets play in the process of receiving revelation is nothing but to display the content of Revelation. They do not add anything of their own to what they receive as revelation and every single Qur’anic term or structure is totally revealed by God. Therefore, the mentality of the Holy Prophet has not had any impact on the reality of revelation, nor has his contemporary culture.