آزادشدن عناصر بالقوه سمناك در طول هوازدگي از شيل هاي سياه محدوده معدن متروكه ‏آنتيموان آغ دره بالا، تكاب، شمال باختر ايران

Release of Potentially Toxic Elements during Weathering of the Black ‎Shales from Aq-Darreh Bala Abandoned Antimony Mine Area, Takab, ‎NW Iran‏ ‏

شيل هاي سياه محدوده معدن متروكه آنتيموان آغ دره بالا واقع در شمال‌باختر تكاب، داراي غلظت هاي بالايي از عناصر بالقوه سمناك به‌ويژه آرسنيك (‏‎ ppm‏11883- 4403)، آنتيموان ‏‏(‏ppm‏1022- 405) و جيوه (‏‎ ppm‏58 - 30) هستند. محاسبه ضريب غني شدگي عناصر نشان داده است كه در طول هــوازدگي بعضـي عناصـر مانند ‏As،Sb ‎، ‏Hg،Zn ‎،U ‎،Sr، ‏Ni،V ‎، ‏Co،‎ ‎Cu ‎، ‏Mo، ‏Ni‏ و ‏Zr‏ دچار تهي‌شدگي و عناصري همچون ‏Pb‏ ،Th‏ ،Ga‏ ،Rb‏ و ‏Ta‏ دچار غني‌شدگي شده اند. نتايج محاسبات موازنه جرم نيز نشان داده است كه بالاترين ميزان آزاد شدن ‏عناصر به ترتيب به ‏Cd‏ ،Zn‏ ،U‏ ،Sr‏ ،Ni‏ ،V‏ ،Cu‏ ،As‏ ،Mo‏ ،Tl‏ ،‏Zr‏ ،Hg‏ و ‏Sb‏ تعلق دارد. با توجه به ميانگين غلظت عناصر بالقوه سمناك در سنگ هاي غيرهوازده (سالم) و تناژ محاسبه‌شده ‏رخنمون هاي شيل سياه، بيشترين مقدار وزني آزاد شده عناصر به ترتيب به ‏As‏ ،‏Sb‏ ،‏Sr‏ ،‏Zn‏ ،‏Ni‏ ،‏V‏ ،‏Zr‏ ،‏Cu‏ ،‏U‏ و ‏Hg‏ تعلق دارد. با توجه به بررسي هاي انجام شده، مي توان نتيجه گرفت كه ‏شيل هاي سياه هوازده در محدوده معدن متروكه آنتيموان آغ دره بالا، نقش اساسي در ايجاد آلودگي زمين زاد در محيط هاي پايين دست داشته اند. ‏

Black shales of the abandoned antimony mine of Aq-Darreh Bala Village in northwest of Takab city, northwest Iran, contain high ‎concentrations of toxic elements, especially As (4403–11883 ppm), Sb (405–1022 ppm) and Hg (30–58 ppm). Enrichment factor ‎calculations revealed that some trace elements including As, Sb, Hg, Zn, U, Sr, Ni, V, Co, Cu, Mo, Ni, and Zr have been depleted, while, Pb, ‎Th, Ga, Rb, and Ta are enriched during weathering. Mass balance calculation results show the highest release percents (% loss) belongs to ‎Cd, Zn, U, Sr, Ni, V, Cu, As, Mo, Tl, Zr, Hg and Sb respectively. The highest weight amount of released elements belongs to As, Sb, Sr, Zn, ‎Ni, V, Zr, Cu, U, and Hg respectively. As a result, it can be concluded that the black shale outcrops in the Aq-Darreh Bala abandoned ‎antimony mine area have a main role as a geogenic source in environmental contamination of downstream environments.‎