تحجرگرايي در گستره ي تاريخي از منظر شهيد مطهري

Martyr motahharis view on dogmatism in the course of history

در اين نوشتار، به مقوله ي تحجرگرايي در گستره ي تاريخي و ذكر خصوصيات آن پرداخته شده است. تحجرگرايي همان بستگي ذهني، جمود در افكار و سطحي نگري و عدم گذر از ظاهر به باطن امور است. پافشاري نابخردانه بر عقيده و فكري غلط است. رويگرداني از راهي مفيد و عقلايي است و جاهلان، معدن و جايگاه تحجر و جمودند. ايـن تفـكر غلط، در گستره ي تاريخي، در سطحي وسيع گسترده شده و ضربه هاي جبران ناپذيري را بر روند حركت هاي اسلامي زده است. نقطه ي مقابل تحجر، بصيرت است كه همان روشنايي خرد و ضمير است كه در قرآن مجيد و متون ديني بر آن سفارش اكيد شده است. از منظر شهيد مطهري? بايد عقل غربال كننده باشد، نقاد باشد، با علم هماهنگ باشد و... فقدان بصيرت، نتيجه اش تحجر است. فصلي عمده از نوشتار، به ظهور تاريخي تحجر از منظر شهيد مطهري? در سه جريان تاريخي اختصاص دارد: 1 ) خوارج نهروان؛ 2 ) اهل حديث (سلفيه)؛ 3 ) اخباريون. در هر موردي مباحث مفصلي از منظر علامه شهيد مطهري? مطرح شده كه از ناحيه ي اين سه فرقه، ضربات مهلكي در تاريخ، بر جريان تفكر ناب اسلامي وارد گرديده است. در بخش ديگر نوشتار، به خصوصيات متحجران پرداخته شده و صفات و خصلت هايي كه داراي نمود هستند، مطرح گرديده است؛ نظير فقدان درك قاعده مند مسايل و احكام اسلامي، جمود بر آرا و تعصب در آنها، ضعف بنيان هاي فكري، محدود بودن در افق نظر و گستره ي نگاه، حاكميت جهل و خرافه بر آنها، توجه نكردن به توطيه ي دشمن، رفتن به سوي افراط و تفريط، جداسازي دين از تعقل، جداسازي دين از دولت، تواضع در برابر حاكمان، تخلف از فهم قضاياي تاريخي، اخلاقي، اجتماعي. در بخش پاياني نوشتار به دوام تحجرگرايي در جامعه ي ديني معاصر پرداخته شده و مظهر و نماد آن را در انجمن حجتيه مورد بازشناسي و تبيين قرار داده ايم. انديشه ي جدايي دين از سياست، موضع گيري در برابر انقلاب اسلامي، اعتقاد به فراگيري ظلم و فساد، از جمله باورهاي غلط آنان است.

I n this paper, the writer discusses the question of dogmatism, which, in the course of history, has done Islam irreparable harms. The opposite of dogmatism is clear-sightedness, which is recommended by the Qur’an and religious texts. A good part of the paper is devoted to the historical emergence of dogmatism as narrated by Martyr Motahhari. This section discusses three dogmatic groups of Muslims: Khavarij, Salafiyeh and Akhbariyoon. In another section of the paper, the writer discusses the characteristics of the dogmatic Muslims, mentioning Hojattiyeh Association as a modern instance of dogmatic Muslims. Among the dogmas of this group is the belief that corruption and oppression should be made prevalent in the world so that Imam Zaman (peace be upon him) may appear