محدوديت در شناخت مراتب بالا و پايين وجود از ديدگاه ملاصدرا

The Limitation in Knowing High and Low Ranks of Existence from Mulla Sadraʹʹs Point of View

ملاصدرا، واقع‌گرايانه بر محدوديت معرفت بشري تاكيد كرده و به طور دايم و با تعابير گوناگون، مخاطبان خود را به پذيرش اين حقيقت توجّه ‌داده است. يكي از مهم‌ترين محدوديت‌هايي كه ملاصدرا براي معرفت در نظر گرفته، محدوديت در شناخت مراتب بالا و پايين وجود است. اين محدوديت، بر اساس مباني هستي ‌شناختي و معرفت شناختي صدرا شكل گرفته و به طور كامل بر نظريات اصلي او مبتني است. از جمله اين اصول، اصل تشكيك در وجود است. يكي از فروعات و لوازم اين اصل اين است كه وجود، مراتب پاييني و بالايي دارد. در بالا، خدا، عقول مجرّد و موجودات مفارق قرار دارند؛ و در پايين، مادّه، جسم، حركت، زمان، قوّه و ... قرار دارند. صدرا، مطابق با تعريف وجودي‌اي كه از معرفت ارايه داده، شناخت موجودات واقع در اين دو طرف را ناممكن خوانده است. البته ملاصدرا در بحث محدوديت معرفتِ مراتب بالا، بيشتر بر محدوديت ادراك خدا متمركز شده و در بحث محدوديت معرفتِ طرف پايين، به محدوديت ادراك مادّه توجّه بيشتري نشان داده است. او، استدلال‌ها و مباحث مفصّلي را براي توجيه و اثبات محدوديّت در شناخت مراتب بالا و پايين وجود ارايه كرده؛ و اين محدوديت‌ها را بر اساس مباني معرفتي خود توضيح داده است. واژگان كليدي: شناخت مراتب وجود، علم انسان، معرفت شناسي، هستي شناسي، ملاصدرا

Mulla Sadra emphasizes in limitation of human knowledge realistically and constantly and in different phrases calls his readers attention to accepting this fact. One of the most important limitations that Mulla Sadra believes for human knowledge is limitation in knowing high and low ranks of existence. This limitation is formed in the basis of Sadra ontological and epistemological foundations and is based completely on his main doctrines. One of these doctrines is existential gradation. That existence has high and low ranks is one of the branches and requisites of this doctrine. God, immaterial intellects and abstract existence is in the high ranks and material, physique, motion, time, potency and so on is in the low ranks. Sadra according to his existential definition of knowledge considers the knowing of these as impossible. Of course, Mulla Sadra concentrates greatly in limitation in knowing God when he discusses about the limitation of high ranks, and in discussion about the limitation of low ranks, he pays attention to material greatly. He presents vast arguments and discussions for justifying and proving the limitation in knowing high and low ranks of existence and explains these in the basis of his epistemic foundations. Key Words: Knowledge of Grades of Existence, Humanʹs Knowledge, Epistemology, Ontology, Mulla Sadra