ارزيابي انتقادي ملاصدرا از نظريه صور مرتسمه ابن سينا

Mulla Sadraʹʹs Critical Evaluation of Ibn Sinaʹʹs Imprinted Forms Theory

ابن سينا، براي حلّ مسيله علم خداوند به حالات وجودي موجودات مادي قبل از ايجاد آن ها، نظريّه صور مرتسمه را طرّاحي كرده و معتقد است كه علمِ تفصيلي خداوند به موجودات قبل از ايجاد آن ها، از طريقِ اين نظريّه قابل تبيين است. ملّاصدرا برخي از دعاوي ابن سينا را در اين زمينه پذيرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالي به همه اشيا پيش از وجود آن ها، حضور صور عقلي موجودات نزد واجب تعالي پيش از وجودشان و اين كه صور معقوله از لوازمِ ذات واجب هستند و مباينتي با ذات ندارند. در عين حال، ملّاصدرا به بعضي ديگر از دعاوي ابن سينا در اين باره انتقاد مي كند؛ از جمله، وي معتقد است كه صور علمي اعراض نيستند، بلكه لازمه وجود حقيقي هستند. همچنين صور علمي، صرفاً ذهني نيستند. در اين نوشتار، پس از طرح نظريّه ابن سينا، به دفاع ملّاصدرا از نقاط اشتراك با وي و انتقاداتش بر مواضع اختلاف پرداخته شده؛ و در نهايت، نظر نهايي ملّاصدرا در اين زمينه بررسي شده است.

Avicenna suggests the theory of “imprinted forms” for solving the problem of divine foreknowledge of corporal beings. he believes that this theory can successfully explain divine detailed knowledge of corporal beings. Although Mulla Sadra agrees with some of Avicenna’s claims about the issue such as affirming divine foreknowledge of corporal beings, presence of beings’ intellectual forms to God and that the intellectual forms are requisite for the essence of the Necessary Being, He disagrees with his other assertions about the issue. For instance, he rejects intelligible forms to be accidents; instead, he counts them requisites for the essence of the Real Being. Besides, intelligible forms in his view are not merely subjective. In this article, I shall depict Avicenna’s theory and describe Mulla Sadra’s agreements and disagreements with Avicenna. Finally, I will portray Mulla Sadraʹs final view about the issue.