بررسي الگوي توسعه اقتصادي ـ سياسي منطقه خوارزم در قرون نخستين اسلامي

A Review of Model of Politico-Economic Development of Khwarazm in the EarlyIslamic Centuries

ناحيه خورازم در ماورا النهر، در قرون نخست اسلامي بسيار مهم بوده است. با توجه به ويژگي‌هاي اقتصادي و سياسي اين منطقه در اين دوران، توسعه اقتصادي ـ سياسي‌اش را مي‌توان بررسي كرد. بازرگاني پويا و تجارت كالاهاي پررونق براي بررسي توسعه اقتصادي و ساختار سياسي دو قطبي آن، براي بررسي توسعه سياسي، بسيار مهم مي‌نمايد. قرارگيري خوارزم بر سر راه‌هاي تجاري دنياي آن روز به‌ويژه راه ابريشم، اين منطقه را به نقطه اتصال بازرگاني شرق ـ غرب بدل ساخت و در توسعه اقتصادي‌اش بسيار تاثير گذارد. جايگاه جغرافيايي خوارزم و ويژگي‌هاي طبيعي ـ اقليمي‌اش نيز از ديد غناي منابع طبيعي و كشاورزي و دسترس آن به دو رودخانه سرشار، در رونق بازرگاني مردمان خوارزم و توسعه اقتصادي‌اش تاثيرگذار بوده است. ساختار سياسي دوقطبي منطقه؛ يعني خاندان‌هاي محلي تابع دولت مركزي ايران كه هم مروّج علوم و هم حامي بازرگاني بودند، موجب رشد حيات شهري و توسعه سياسي خوارزم در آن دوران شد. داده‌هاي گردآوري شده به شيوه كتابخانه‌اي بر پايه شيوه توصيفي و پس از آن، شيوه تحليلي بررسي شده‌اند. خوارزم بر پايه عوامل موثر در توسعه آن، به الگويي از منطقه توسعه‌يافته اقتصادي ـ سياسي در قرون نخست اسلامي به شمار مي‌رفت و حضور خاندان‌هاي محلي حاكم بر آن‌جا مانند آل‌آفريغ در كنار دولت مركزي ايران، در توسعه سياسي و رشد حيات شهري اين منطقه تاثيرگذار بود.

Khwarazm area located in Transoxianahas been of great importance in the early Islamic centuries. Given the economic and political qualitiesof Kharazmduring this era, itspolitico-economic development can be taken into consideration.Considering theeconomic developments, we will focus on its active, dynamic and lucrativetrading system and considering the political developments, we will study its bipolar political structure. Having been located in the center of the commercial roads of the world, particularly Silk Road,Kharazmdeveloped asEast-West trade route. This had a major influence on its economic growth. Khwarazm geographical location and natural conditions including richness of natural and agricultural resources plus its access to two rich rivers also affected the commercial prosperity of its residents as well as its economic development. The political structure of the region was bipolar in which local families were subsets of the central government of Iran. This proved effective in commercial development and urban life of khwarazm since the central government wasboth a science promoter and commercial sponsor. The present study is adescriptive-analytic one and the data was collected through library method. The results of the study show that as a result of the above-mentioned factors, Khwarazm was seen as a regional model of politico-economic development during the early Islamic centuries. It should be mentioned that the presence of local government such as Al-Eafrigh along with the central government of Iran influenced the political development and growth of urban life in Khwarazm.