تاثير سنتهاي تصويري ساساني بر نگارگري مكتب شيراز در عهد آل اينجو

The Effect of Sassanid Pictorial Traditions on Shiraz School Miniature in Al-e Inju Era

خطه فارس از ديرباز در ادوار مختلف تاريخي، چه پيش از اسلام و چه در دوره اسلامي، همواره به عنوان مركزي براي استقرار حكومت و پيرو آن فرهنگ و هنر مورد استفاده قرارگرفته كه اين امر سبب رشد و بالندگي هنر تصويرگري(كتاب آرايي) در اين ناحيه شده است. وجود نسخه هاي گوناگون مصورشده از مكتب شيراز در دوره هاي مختلف، گواهي بر اين مدعاست. باتوجه به آثار ساخته شده در اين منطقه كه مستقل از سنت تصويرگري در شرق ايران است، اين سوال پيش مي آيد كه چگونه مي توان تاثير عناصر تصويري پيش از اسلام را كه همچون يك سنت تصويرگري در منطقه فارس وجود داشته است، مشاهده كرد. بنابر آنچه گفته شد هدف از نگارش اين مقاله، يافتن وجوه اشتراك ميان سنت هاي تصويري پيش از اسلام با شاهنامه هاي مصورشده خطه فارس در عهد آل اينجو است. از اين رو نخست، اشاره اي كوتاه به تصوير و تصويرسازي كتابهاي مختلف تاريخي مورخان ايراني همچون ابن بلخي، مسعودي و اصطخري شده و سپس با ويژگي ها و خصوصيات تصويرسازي آثار ساساني مقايسه و ريشه هاي تصويرسازي مكتب شيراز در عهد آل اينجو بررسي شده است. به بيان ديگر، تطبيق تناسبات و نحوه تركيب بندي در دو شاهنامه مكتب شيراز آل اينجو با نمونه هاي بازمانده از آثار دوره هاي پيش از اسلام، در اين مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقيق به كارگرفته در مقاله پيشرو، تطبيقي-تحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات آن نيز كتابخانه اي بوده است. باتوجه به بررسي اسناد تاريخي و نيز تطبيق عناصر تصويري، اين چنين به دست آمده كه مي توان از وجود سنت تصويرگري در اين ناحيه برپايه سنت هاي تصويري پيش از اسلام به عنوان عاملي موثر در شكل گيري مكتب شيراز در عهد آل اينجو سخن به ميان آورد.

Fars region, both in pre-Islamic and Islamic periods, was a center for government and consequently for culture and art. This matter caused the growing and improvement of book illustration in this region. There are various illustrated manuscripts in Shiraz School in different periods that prove this. Considering produced manuscripts in this region which are independent of eastern Iran pictorial traditions, the question is: how can be the effect of pre-Islamic pictorial art as an imagery tradition observed in this area? The purpose of this article is to find similar aspects between pre-Islamic imagery tradition and illustrated Shahnama of Al-e Inju in the Fars region. In this article, first, we have had a short survey of picture and book illustration in some of the books of Iranian historians (such as Ibn Balkhi, Masudi, Istakhri etc) and then Sassanid pictorial specifications and the roots of Shiraz School book illustration in Al-e Inju era have been considered. Comparing the proportion and composition of artwork in two Shahnamas of Shiraz School in Al-e Inju period and pre-Islamic survived reliefs is also done in this research. We have chosen analytic-comparative method of research along with library data collection. Regarding historical documents and comparing pictorial elements, it can be said that the pictorial tradition in this area is based on pre-Islamic pictorial tradition and such tradition has a significant role in the formation of Shiraz School.