مطالعه تاثير متقابل نقاشي ايران و چين در سده هاي هفتم و هشتم هجري قمري

A Study of Interactions between Iranian and Chinese Painting in 12th-14th Centuries

پس از نخستين و دومين يورش مغول ها قرن هفتم و استقرار حكومت ايلخاني در سرزمين ايران، از تاثيرپذيرفتن هنرنگارگري ايراني هنر نگارگري چين سخن گفته مي شود. در اين واقعيت كه مغولان پيشينه فرهنگي– هنري قابل توجهي نداشته و همواره وامدار هنر چين بوده اند، ترديدي نيست. ليكن در اين باره كه نگارگران چيني با چه كيفيتي و تا چه اندازه بر انديشه نقاشان ايراني تاثيرگذاشته اند، كمتر سخني رانده شده است. ازسوي ديگر، سليقه فرمانروايان پيروز مغول با شكل گيري حكومت و استقرار دولت مركزي آنها به مرور اصلاح شد و به بيان ديگر، دچار تغيير و استحاله گرديد. از اين ديدگاه، پاسخگويي به پرسش هايي چند ضرورت دارد. نخست اينكه، نقاشي چينيِ همزمان با دوره مغولان از چه ويژگي هايي برخوردار بوده است. ديگر آنكه، عناصر نقاشي چيني و ظاهرشده درنقاشي هاي ايراني خود، ازكجا آمده اند. از اين رهگذر بهتر مي توان تاثيرات هنر چيني را در نگارگري دوران ايلخاني، تحليل كرد. روش به كارگرفته شده در اين تحقيق، تطبيقي و مبتني بر نگاهي تحليلي-توصيفي است. ازين رو، در اين مقاله تلاش برآن بوده تا ضمن برشمردن ويژگي هاي آثار نقاشي چيني هم عصر و كمي پيشتر از ايلخانان، نوع و ميزان تاثيرگذاري و تاثيرپذيري نگارگري چيني و ايراني با بيان نمونه هايي از نسخه هاي منسوب به مكتب تبريز، تحليل و ارزيابي شوند. نمونه هاي گزينش شده نظر از نسخه هاي خطي اي همچون شاهنامه ابوسعيدي، جامع التواريخ خواجه رشيدالدين فضل الله، منافع الحيوان ابن بختيشوع و كليله و دمنه نصرالله منشي است. تمامي اين نسخه ها در دوران ايلخاني مصورشده اند. افزون براينها در پژوهش حاضر، بر نمونه هايي از آثار هنرمندان چيني دوره سونگ و يوان، سده هاي يازدهم و دوازدهم ميلادي چين همچون كايوكومينگ، لي تانگ، چاوپوچو و ديگران، گذري خواهدشد. دستاورد بررسي هاي انجام شده نشانگر آن است كه نقاشي ايراني به همان اندازه كه از هنر چيني تاثيرپذيرفته، بر آن نيز تاثيرگذارده است.

It is said that Persian painting has always been under Chinese influence after first and second Mongol invasions in thirteenth century (A.D) when Mongol empire was established in Persia. There is no doubt in the lack of artistic and cultural background of Mongols and the influence of Chinese on them. We have also heard of the arrival of Chinese artists with the Mongol governors in Iran but little has been said about how much Chinese art influenced Persian painting. On the other hand, the taste of Mongol conquerors was gradually formed or, better saying, corrected by Persian art and culture. There is not much research about the characteristics of Chinese painting during the Yuan dynasty and the origin of Chinese elements in Persian painting. Exploring these issues, we try to clarify the image of Mongol period. We will focus on the bilateral artistic relationship between Iran and China via looking at some manuscripts of Tabriz School to mention their mutual influence. Among these samples we can name: The Great Shahnameh, Jame’ al-Tawarikh by Rashidoddin Fazllollah, Manafe’ al-Haywan by Ibn Bakhtishu, Kellila va Demna and some Chinese examples from Sung and Yuan periods such as Kaoku Ming, Li Tang, Chaopu Chu, and some more. Our research shows that Persian art has influenced mutually Chinese art in this era. The research method in this article is comparative and qualitative based on a descriptive-analytical view.