بررسي چشم انداز پتانسيل صادراتي و رقابت پذيري محصولات كشاورزي ايران در منطقه خاور ميانه و شمال آفريقا

Investigating Export Potential Vision and Competitiveness of Iranʹʹs Agricultural Product in Middle East and North Africa

در مطالعه حاضر، پتانسيل رقابت پذيري محصولات كشاورزي ايران و كشورهاي منطقه خاور ميانه و آفريقاي جنوبي (منا) در دوره زماني 2011-1995 با هم مقايسه شدند. براي اين منظور ابتدا شاخص هاي صادراتي و وارداتي محصولات كشاورزي هر يك از بيست كشور منطقه منا محاسبه و سپس شاخص مزيت نسبي آشكار شده تجارت محصولات كشاورزي اين كشورها محاسبه شدند. نتايج به دست آمده نشان مي دهد كه كشور ايران در دوره زماني مورد نظر تنها در سال 1998 داراي مزيت نسبي در صادرات محصولات كشاورزي بود. بررسي همبستگي بين شاخص كشورهاي منطقه نشان مي‏دهد كه ايران در تجارت محصولات كشاورزي با كشورهاي ليبي، لبنان، عربستان، عمان و سوريه رابطه مثبت دارد. در واقع چنين استنباط مي‌گردد كه مزيت نسبي صادراتي محصولات كشاورزي ايران با كشورهاي فوق ارتباط داشته و به منظور گسترش و توسعه صادرات محصولات كشاورزي، بايد به سياست گذاري هاي تعيين شده از سوي اين كشورها نيز توجهات ويژه اي شود تا منجر به كسب بازارهاي هدف جديد و افزايش سودآوري تجارت اين محصولات گردد. همچنين به منظور آشنايي با چشم انداز صادراتي محصولات كشاورزي، وضعيت مزيت صادراتي ايران در تجارت محصولات كشاورزي با استفاده از روش ARIMA 3 تا سال 1404 پيش بيني شد. نتايج نشان مي دهد كه شاخص صادراتي ايران در دوره ي پيش بيني شده داراي روند نزولي خواهد بود كه نياز به اعمال سياست هاي جدي در جهت كنترل تبعات منفي آن و همچنين اجراي برنامه-هاي سند چشم‎انداز توسعه تجارت محصولات غيرنفتي و كاهش تكيه بر درآمدهاي نفتي مي باشد. همچنين بررسي پلان تجاري ايران نشان مي-دهد كه كشور در صادرات محصولات كشاورزي در منطقه در سال هاي 2009-2007 با وجود رشد جهاني واردات محصولات كشاورزي، بازنده در بازار بوده و بازارهاي تجاري هدف خود را از دست داده و يا اينكه نتوانسته همگام با رشد واردات جهاني، سهم جديدي از بازار را كسب نمايد.

The present study compares the Iranʹs agricultural products with the products of MENAʹs countries (Middle East and North African countries) in their competitiveness potentials during 1995-2011. To achieve the goal, agricultural export and import indices were primarily calculated for each one of the twenty countries, based on which, the revealed comparative advantage indices of the agricultural trade were calculated. Results showed that, only in 1998, Iran had comparative advantages in exporting the agricultural commodities. Investigating correlations among MENAʹs countries revealed that Iran had positive relationship with the countries of Libya, Lebanon, Saudi Arabia, Oman and Syria in the agricultural products trade. It is concluded that the export comparative advantages of the Iranian agricultural products is linked to the status of the mentioned countries. To develop the export of the country‘s agricultural products ,we should consider the policies implemented by the mentioned countries in order to gain some new export target markets and to increase trade benefits. In order to gain insight into the Iranʹs position in exporting agricultural products, Iranʹs export comparative advantages were forecasted by 2017 using ARIMA technique. The results revealed that the export index will have a declining trend during the forecasted period of time . This refers to the need of applying serious policies for controlling the negative consequences, implementing the program associated with development of the nonpetroleum commodities trade and reducing the dependency on the petroleum income. Evaluating the Iranʹs trade plan, it is concluded that Iran was a loser in the international markets of the agricultural commodities during the years between 2007 and 2009 (when the import of agricultural commodities had been globally growing). This indicates that Iran either lost its trade target markets ordid not improve its share in the international markets along with the growth in the global import .