پژوهشي در ملات‌هاي آهكي تاريخي(ساروج) نمونه موردي: حمام شاهزاده‌ها در اصفهان

An Investigation of Historical Lime Mortars (Saruj) Case study: Shahzadeha public bath in Isfahan

آثار برجاي‌مانده از دوره‌هاي مختلف معماري ايراني، افزون‌بر بيان تغيير و تحول آنها بيانگر تكامل و گسترش‌دانش ايستايي، سازه،‌ شناخت و توليد مصالح گوناگون است. در پايداري معماري ايراني عوامل مختلفي تاثيرگذارهستند كه از ميان آنها، مصالح يكي از بخش‌هاي مهم و اساسي بقاي آثار معماري است. ايرانيان درطراحي ملات‌هاي مختلف و مطابق با شرايط هر بنا، از هوش و استعداد سرشاري برخورداربوده‌اند. آنچنان‌كه، بسياري از اين ملات‌ها پس ازگذشت قرن‌ها هم?چنان، پابرجا باقي‌مانده و ويژگي‌هاي خود را ازدست نداده‌اند. همين اهميت ملات‌ها موجب‌گرديد كه نگارندگان مقاله پيش‌رو برآن شوند تا تحقيق گسترده‌اي را درباره آنها به انجام‌رسانند. چراكه، شناخت و آشنايي با ساختار و تركيبات مورد استفاده در اين ملات‌ها، سبب گزينش روشي مناسب در حفاظت و مرمت مي‌شود. مقاله حاضر، گزيده‌ بخشي از پژوهش‌هاي انجام‌شده در زمينه بررسي ملات‌هاي آهكي به‌كاررفته در حمام تاريخي شاهزاده‌هاي اصفهان است. همچنين در اين مقاله، درباره روش‌هاي تهيه ملات‌هاي تاريخي با هدف رسيدن به تركيبات موجود طرح اختلاط و شيوه اجراي ملات‌هاي جديد براي مرمت نيز، مطالعه‌شده‌است. آزمايش‌هاي گوناگوني روي ملات‌هاي ساروجي تهيه‌شده از اين بناي تاريخي، صورت‌گرفت. پس از بررسي‌هاي نتايج اين آزمايش‌ها و انجام مطالعات ميداني و كتابخانه‌اي، نمونه‌هاي جديد ملات ساروج با نسبت‌هاي متفاوت ساخته‌شد. در مرحله‌ نهايي، با انجام آزمايش‌هاي مكانيكي مختلف روي نمونه‌هاي ساخته‌شده، ملات بهينه با داشتن ويژگي‌هاي مشابه با ملات‌هاي تاريخي مورد مطالعه، براي استفاده در امر مرمت گزينش‌شد.

Having an old civilization, Persia is among important countries in the world with rich architecture. The remains of different historical priods show not only the evolution and transformation of Persian architecture but also the evolution and development of knowledge of static, structure and production of different kinds of building materials. Sustainability of Persian architecture is due to different parameters among which building materials is one of the main principles of monuments’ survival. Persians have used their talents to devise a variety of mortars suitable for the conditions of each building. Due to the smart considerations in mortar production, these mortars are still very well preserved and have not lost their qualities after centuries. This paper investigtes the structure and composition of a special kind of mortar which is very important in choosing the suitable method of coservation and restoration. This mortar is a kind of historical lime one – Saruj – which has been identified and accordingly a method for its preparation has been proposed which is suitable for conservation and restoration purposes.