ماهيت و حكم «شركت در انتخابات» از منظر فقه سياسي اسلام

The Manner and Injunction of ‘Participation in Election’ from the Viewpoint of Political Islamic Fiqh

يكي از نهادهاي اساسي حقوقي و سياسي، نهاد «انتخابات» است. امروزه، كاربست مهم اين نهاد، گزينش حاكمان و سنجش مقبوليت نظام سياسي از ديد مردم است كه به‌گونه‌هاي مختلف عملي مي‌شود. در ادبيات سياسي، تعداد انتخابات و مقامات انتخاب شده و ميزان شركت مردم در پاي صندوقهاي راي، نشان از مقبوليت نظام سياسي در پيشگاه مردم و نمودار قدرت نرم آن در برابر ديدگان دولت‌‌هاي ديگر است. از منظر فقه سياسي، مسايلي چند پيرامون مساله انتخابات مطرح است؛ از جمله ماهيت، حكم فقهي شركت در انتخابات و مباني فقهي آن كه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود. رهيافت نظري اين تحقيق آن است كه ماهيت انتخابات از ديدگاه فقه سياسي، «حكم» بوده و بر همه واجدان شرايط ـ به نحو وجوب عيني ـ شركت در انتخابات واجب است. اين حكم وجوبي بر حسب مورد، جنبه كفايي و گاه جنبه عيني مي‌يابد. مهم‌ترين مباني اين حكم شرعي عبارت است از وجوب حفظ نظام، عمومات امر به‌معروف و نهي از منكر، وجوب اعانه بر برّ و تقوا، لزوم اهتمام به امور مسلمين و دليل عقل.

One of the basic legal political institutions is the institution of ‘election’. Today, this institution is mainly concerned with choosing governors and evaluating people’s acceptance of the political system in different ways. In political literature, the number of elections, the elected high-ranking authorities and the extent to which people can take part in voting indicate both people’s acceptance of the political system and its soft power in the eye of other states. This paper deals with a number of issues relating to election from the viewpoint of political Islamic fiqh, such as the nature of and fiqhi injunction on participation in election and its fiqhi principles. Theoretically, this paper argues that, according to fiqhi viewpoint, the nature of election represents as ‘injunction’, and it is incumbent – by way of imperative or individual duty – on everyone to take part in the elections if certain conditions are fulfilled. This obligatory injunction can take the form of either imperative (individual) duty or collective (sufficient) duty. The basic principles of this Islamic injunction are: necessity of safeguarding the Islamic government, enjoining good and forbidding in certain general instances, necessity of contributing benefaction and piety, necessity of attending to Muslims’ needs and, last but not least, rational proof.