پيوند دين و فلسفه در انديشه فارابي

Alliance of Philosophy and Religion from Farabiʹʹs View

جستار حاضر درصدد است پيوند ميان دين و فلسفه را از منظر فارابي ـ با استناد به اصل متن آثار وي ـ مورد پژوهش قرار دهد. در اين طريق، نخست به تحليل علل تاريخي نياز به فلسفه پرداخته شده و سپس انگيزه‏هاي فارابي براي ايجاد اين پيوند معرفي شده اند؛ تا از اين ره گذر، ضرورت ايجاد چنين پيوندي ميان دين و فلسفه روشن گردد. مدّعاي مقاله آن است كه فارابي، با دو روش متفاوت در پي برقراري اين پيوند بوده است. روش نخست بر توجّه به سير تاريخي تكوين زبان استوار است؛ كه از اين منظر، فارابي به تقدّم زماني فلسفه بر دين باور دارد. اما در روش دوم، او با توجّه به تمايزهاي روش‏شناختي دين و فلسفه در مقام تعليم، به تبيين نسبت ميان آن دو پرداخته است. حال درباره اين دو روش بايد گفت كه روش نخست قابل نقد است؛ اما مي توان از روش دوم دفاع كرد.

The present article is trying to study the alliance of religion and philosophy, from Farabiʹs view, by citing to his works. In this regard, first, we analyzed the historical reasons for the need for philosophy, then we will introduce the Farabiʹs purposes for constitution of this alliance, through which the necessity of this alliance becomes clear. The main claim of the article is that Farabi correlates the two through two different ways. The first depends upon the historical procedure of the emergence of the language. Accordingly, philosophy would be chronologically prior to religion. And in the second way, he explains the relation between the two, by considering their methodological distinctions, toward pedagogy. Then we can claim that the first way is criticizable but the second is defensible.