نسبت بين استكمال و حقيقت نفس با علم به كليات در حكمت متعاليه

The Relationship between the Perfection and Truth of the Soul and the Knowledge of Universals in the Transcendent Philosophy

در حكمت متعاليه شناخت نفس «مادر حكمت»، «اصل سعادت» و «حكمت نوري» محسوب ميشود. ملاصدرا نفس انسان را فاقد ماهيت دانسته و شناخت آن را شرط مهم شناخت حقيقت اشيا ميشمارد. براي نيل به اين هدف، علاوه بر تقويت قواي عقلي، تهذيب عملي نيز لازم است. اين دو در مجراي اصل حركت جوهري، حقيقت انسان را شكل ميدهند. بر اين اساس، ادراك روشن كليات ارتباط مستقيمي با استكمال ذاتي و تجرد نفساني انسان دارد. ولي اكثر انسانها در مرحله تجرد برزخي باقي ميمانند و نميتوانند ادراك روشني از كليات داشته باشند. اين كليات، طبق نظر نهايي صدرا، همان مثل افلاطوني هستند و مفاهيم كلي ناشي از مشاهده آنها از فاصله دور است. بنابرين، فقط عدّه اندكي از انسانها كه به مراتب عالي تجرد رسيده‌اند موفق به ادراك روشن كليات ميشوند. در اين مقاله حقيقت نفس از نظر ملاصدرا و ارتباط استكمال نفس با ادراك كليات مورد بررسي قرار ميگيرد. نتيجه‌يي كه از اين بحث بدست مي‌آيد اينست كه آنچه محل اختلا‌ف فلا‌سفه است، آن معنايي از كلي است كه ملا‌صدرا آن را «كلي منتشر» مينامد و محصول مشترك خيال و عقل است. اين معنا و مرتبه، مرتبه‌يي نازلتر از ادراك راسخون در علم است كه معرفت آنها در نتيجه ادراك مُثُل حاصل ميشود.

In the Transcendent Philosophy, the knowledge of the soul is the “mother of wisdom”, “principle of happiness”, and “luminous wisdom”. Mulla Sadra believes that the human soul lacks quiddity and argues that the knowledge of it is an important condition for the knowledge of the truth of objects. In order to attain this purpose, in addition to strengthening intellectual powers, practical purification is also necessary. Based on the principles of the trans-substantial motion, these two factors comprise man’s truth. Accordingly, a clear perception of universals has a direct relationship with the essential perfection and soulish immateriality of human beings. However, most of them remain at the level of purgatorial immateriality and fail to have a clear perception of universals. According to Mulla Sadra, these universals are the same Platonic Ideas, and universal concepts originate in observing them from a distance. Thus only a few people who have reached the supreme levels of immateriality succeed in perceiving universals. In this paper, the writer has explored the reality of the soul in Mulla Sadra’s view as well as the relationship between the soul and the perception of universals. At the end of his discussion, he concludes that the disagreements among philosophers in this regard are rooted in a sense of universals that Mulla Sadra calls “diffused universal” and is a common product of imagination and the intellect. This sense and level is lower than the level of the perception of the things firmly rooted in knowledge, which are known through the perception of Ideas.