نقش دانش و نگرش ريسك در تبيين تفاوت هاي آسيب‌پذيري اجتماعي شهر تهران در برابر زلزله

The Role of Knowledge and Risk Approach in Defining Social Vulnerability Differences of Tehran City Against Earthquake

آسيب‌پذيري بالاي شهر تهران نسبت به زلزله بخصوص «محله‌ها و خانوارهاي جنوبي شهر» مساله‌اي است كه نيازمند راه‌حل‌هاي مبتني بر مطالعات كل‌نگر مي‌باشد، امّا تمركز بر راه‌حل‌هايي چون ارتقاي دانش و نگرش ريسك اين سوال را مطرح مي‌كند كه «نقش دانش و نگرش ريسك در تبيين تفاوت هاي آسيب‌پذيري در برابر زلزله چقدر است؟» سوالي كه پاسخ صحيح به آن جهت هدايت سياست هاي كاهش آسيب‌پذيري ضروري است. بنابراين جهت تبيين تيوريك، پيشبنه آسيب‌پذيري بررسي، مفاهيم تبيين كننده مساله انتخاب و مدل نظري و مطابق آن فرضيه‌هاي پژوهش ارايه گرديد. براي داوري فرضيه‌ها، واحد تحليل خانوار در محله تعيين، حجم نمونه با روش كوكران محاسبه و با روش هاي خوشه‌اي و سيستماتيك نمونه‌گيري شد. داده‌هاي مورد نياز نيز از طريق پرسشنامه‌ گردآوري و از طريق روش هاي همبستگي، واريانس يك طرفه، رگرسيون و تحليل مسير تحليل گرديدند. نتايج نشان داد كه نه تنها دانش و نگرش ريسك رابطه معكوس و نسبتا ضعيفي با ميزان آسيب‌پذيري دارند و در تبيين تفاوت هاي آن، نسبت به متغيرهاي پايگاه اقتصادي اجتماعي و محله از نقش بسيار پايين‌تري برخوردارند، بلكه خود عمدتا متاثر از پايگاه و شرايط اجتماعي اقتصادي خانوارها هستند. بنابراين ارتقاي دانش و نگرش ريسك به تنهايي و بدون توجه به سياست هاي كاهش فقر و افزايش دسترسي به منابع بخصوص براي طبقه‌هاي متوسط و پايين‌تر نتيجه بخش نخواهد بود.

High vulnerability of Tehran city against earthquake, especially south districts and households, is a problem which requires the solutions based on holistic studies. But emphasis on the solutions such as promotion of knowledge and risk approach creates this question that: how much is the role of knowledge and risk approach in defining the vulnerability differences against the earthquake? The question that its proper answering is necessary for leading the policies for reduction of vulnerability. Therefore, for theoretical explanation, the history of vulnerability was studied, the defining conceptions of the problem were selected and the theoretical model and based on the research hypothesis were presented. For judgment of the hypothesis, the household analysis unit in the district was determined, the sample volume was calculated by Kokaran methods and samples were taken by cluster and systematic methods. The required data were analyzed through gathering questionnaires, correlation methods, unilateral variance, regression and analysis of the path. Results showed that not only the knowledge and risk approach have a reverse and relatively weak relation with the amount of vulnerability, and has a much lower and weak role in defining their differences in comparison with socio-economic and local based variables, but also themselves are mainly due to the socio-economic and base of households. Therefore, the promotion of knowledge and risk approaches will not be effective as lonely and without considering the policies of poverty reduction and increasing the access to resources particularly for the middle and lower social classes.