تجزيه و تحليل كمّي فرسايش خندقي در حوضه ي آبخيز كلقان چاي (شرق سهند)

Quantitative Analysis of Trench Erosion on the Kalgan Chayi Basin (East of Sahand)

حوضه ي آبريز كلقان چاي با مساحت 5/235 كيلومتر مربع و متوسط بارندگي290 ميليمتر در جنوبشرق شهر تبريز واقع شده است. ارتفاع متوسط آن 2615 متر و شيب 92/12% است و از پتانسيل بالايي براي فرسايش خاك برخوردار است. نتايج داده هاي برخي از شاخص هاي ارزيابي استعداد حوضه به فرسايش خطي بويژه خندقي (نظير Ws وHTK ) نشانگر پتانسيل بالاي خندق زايي در حوضه است. متوسط فرسايش خاك در حوضه ي آبخيز كلقان چاي ton/ha/y 79/235 مي باشد و مجموع كل فرسايش خاك حوضهton/ha/y 5552845 برآورد شد كه نشانگر اتلاف شديد خاك هاي سطح الارضي و زراعي حوضه عمدتاً به واسطه ي فرسايش آبي روان آبها به صورت خندقي مي باشد. نتايج تحليل هاي آماري نشان داد كه بين پارامترهاي طول و عمق خندق ها همبستگي مثبت(75/.R=) معني دار در سطح اطميان 99% و بين طول و شيب محل با همبستگي معكوس معني دار (5071/.R=) در سطح اطميان 97%، وجود دارد. بعلاوه بين طول و عرض خندق ها همبستگي مثبت معني دار(85/.R= در سطح اطميان 95%)، طول و ارتفاع متوسط و توپوگرافي با همبستگي مثبت معني دار (596/.R=) وجود دارد. با توجه به شيب تند دامنه ها، دخالت شديد انسان ها (واقع شدن بيش از 19 روستا در حوضه)، بارش هاي رگباري، اثرات) سيستم آبراهه ها به شدت موجب تخريب و انتقال مواد سست سطحي (خاك هاي زراعي حاصلخيز) مي شوند. فرمول هاي تجربي برآورد ميزان رسوب.نشانگر شدت تخريب و حجم زيادي از سازند هاي خاكي از حوضه است. لذا پيشنهادهاي لازم متناسب با ويژگي هاي حوضه براي مديريت آن ارايه شد.

In this research, it is tried to investigate the soil erosion by the indices of rainfall erosive, evaluation of the basin potential for trench erosion, morphometric of trenches and statistical analysis to suggest some required recommendations for erosion control. Also we used hydro climatic indices for studying the above said factors. Also in relation with the high development of trenches in the study basin, we did morphometric work in the 20 trenches. With respect to steep slope of the skirts, great interfere of human (existence of 19 villages in the study basin), stormy rainfall, water way systems has caused the destruction and movement of non-resistant materials from the areas (fertilized agricultural soils) The average annual soil erosion in Kalgan Chayi basin is 235.79 ton/ha/y(table No.1) and the total erosion in whole of the area is 5552845 ton/per year. The index of wet soil (WS) in February and March were negative and indicates the potential of the under study area for trench erosion in these months. Hydrothermal coefficient (HTK) 1.715 in the limit of 1.25 up to 2.5 shows the potential of the area soil for creating trenches. Comparison of the results of statistical analysis by linear power regression showed that linear regression is better than power one in trenches study. Some suggestions: Therefore , applying watershed management methods appropriate with the climatic and topographic conditions of the area are presented as the following: - Creating terrace at the mild slopes and making banquette( U,V gradients) at the pendants by using Sakardent formula which is adapted with semi-arid areas( by calculating distances, gradient and amount of earth filling and earth moving) - Applying watershed management methods of change in the slopes by dry laid masonry and establishment of weirs in the waterways and active trenches (check dam and log) which their material exist in the environment. - Avoiding plow in the slopes (perpendicular to the contour lines) and preventing excessive and over grazing, burning bushes and trees.