بررسي و تحليل دو مولّفه «صداي راوي» و «كانوني‏شدگي» در شازده احتجاب گلشيري

An Analysis of “the Voice of Narrator” and “Focalization” in Houshang Golshiri’s Shazdeh Ihtejab

شازده ‏احتجاب هوشنگ گلشيري از نظر به‏كارگيري صناعات و تكنيك‏هاي روايي فراوان يكي از ارزشمندترين تجربه‏هاي ادبيات داستاني ايران است. گلشيري در شازده ‏احتجاب از مولّفه‏هاي متعدّدِ روايي بهره ‏گرفته‏ است؛ اما مي‏توان‏ گفت كه پيچش صناعتِ روايي اين اثر تا حدّ زيادي به سبب بهره‏گيري هنرمندانه گلشيري از دو مولّفه «صداي راوي» و «كانوني‏شدگي» بوده است. انتخاب راوي سوم‌‏شخصِ محدود به ذهنِ دو شخصيت اصلي اثر (شازده‏ احتجاب و فخري) و ارايه انديشه‏ها و گفته‏هاي اين دو شخصيت در قالب گفتمانِ مستقيم و غيرمستقيم سبب‎ شده ‏است صداي راوي (يا راويانِ) متن روايي با نگاهِ كانوني‏گر (يا كانوني‏گر‏هاي) آن در‏هم‏تند و درك رابطه راوي و كانوني‏گر و نيز درك تفكيكِ اين‏ دو از هم دشوار شود. بر اساس اين، در پژوهشِ حاضر دو مولّفه «صداي راوي» و «كانوني‏شدگي» در متنِ روايي شازده ‏احتجاب ـ با پرهيز از يكي ‏انگاشتنِ اين دو مولّفه تحت عنوان «زاويه ديد» ـ بررسي و تحليل ‏مي‏شود تا كاربست هنرمندانه اين دو مولّفه در متنِ روايي شازده ‏احتجاب نشان‏ داده‏ شود.

Shazdeh Ihtejab by Houshang Golshiri is one of the most valuable examples of Iran’s fictional literature in terms of its use of narrative techniques and devices. Golshiri in Shazdeh Ihtejab has benefitted from various narrative elements; however, it can be argued that the complexity of the narrative techniques of the work is to a great extent due to his use of two elements of “the voice of narrator” and “focalization.” Selecting the limited third person narrator which is restricted to the minds of two main characters of the work (Shazdeh Ihtejab and Fakhri) and offering the thoughts and sayings of these two characters in direct and indirect discourse has caused the voice of the narrator or narrators to be mixed with the perspective of the focalizer or focalizers and has rendered understanding the relation between narrator and focalizer and the difference between the two difficult. Based on this, in the present article, the two elements of “voice of the narrator” and “focalization” in the narrative text of Shazdeh Ihtejab are discussed in order to present the artistic use of the two elements in the narrative text of Shazdeh Ihtejab.