تاثير كود بيولوژيك، آزوكمپوست و نيتروژن بر خصوصيات مورفولوژيك و ميزان اسانس بادرشبي (Dracocephalum moldavica L.) در دو منطقه كشور

Effect of biofertilizer, azocompost and nitrogen on morphologic traits and essential oil content of Dracocephalum moldavica L. in two regions of Iran

به‌منظور بررسي اثر تلفيقي كودهاي بيولوژيك و نيتروژن بر تعدادي از خصوصيات مورفولوژيك و ميزان اسانس بادرشبي (Dracocephalum moldavica L.)، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل سه عاملي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 20 تيمار در 3 تكرار در سال زراعي 89-1388 در دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس (منطقه 1) و در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان‌غربي (منطقه 2) انجام گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل ژنوتيپ (اكوتيپ بومي و رقم (SZK-1، باكتري (تلقيح بذر با باكتري‌هاي ازوتوباكتر + آزوسپرليوم + سودوموناس و عدم‌تلقيح)، رژيم كودي (100% كود اوره، 75% كود اوره + 25% آزوكمپوست، 50% كود اوره + 50% آزوكمپوست، 25% كود شيميايي + 75% آزوكمپوست و 100% آزوكمپوست) بود. براساس نتايج بدست‌آمده بيشتر صفات مورفولوژيك مورد مطالعه تحت تاثير ژنوتيپ قرار گرفت. اثر رژيم كودي بر عملكرد ماده خشك، بازده و عملكرد اسانس در هر دو منطقه معني‌دار شد. تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 1 و ارتفاع بوته، تعداد برگ ساقه اصلي و تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 2 تحت تاثير عامل تلقيح با باكتري قرار گرفنتد. برهم‌كنش اثر متقابل دو جانبه تعدادي از صفات مورد مطالعه را تحت تاثير قرار دادند. اثر متقابل سه جانبه بر تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 1 و بر بازده و عملكرد ماده خشك در منطقه 2 معني‌دار بود. بيشترين ارتفاع بوته، ارتفاع اولين شاخه گل‌دهنده از سطح زمين، تعداد برگ در ساقه اصلي، تعداد شاخه فرعي و عملكرد اسانس در اكوتيپ بومي بدست آمد. تلقيح با باكتري ارتفاع، تعداد برگ ساقه اصلي، قطر ساقه و تعداد شاخه گل‌دهنده را افزايش داد. كاربرد تلفيقي 50 درصد كود اوره + 50 درصد آزوكمپوست توانست عملكرد ماده خشك، بازده و عملكرد اسانس را افزايش دهد. به‌طوري‌كه كاربرد 100% آزوكمپوست كمترين عملكرد اسانس را توليد كرد. عملكرد اسانس در اكوتيپ بومي نسبت به رقم اصلاح‌شده افزايش يافت. افزايش عملكرد اسانس به واسطه تلقيح با باكتري در اكوتيپ بومي در مقايسه با رقم اصلاح‌شده بيشتر بود. در مجموع، نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه كاربرد تيمار تلفيقي 50% كود اوره + 50% آزوكمپوست در حالت تلقيح با باكتري مي‌تواند به‌عنوان يك جايگزين مناسب براي كودهاي شيميايي مورد توجه قرار گيرد.

To determine the effect of biofertilizers and nitrogen on some morphologic traits and essential oil content of dragonhead (Dracocephalum moldavica L.), a field experiment was conducted as factorial in a randomized complete blocks design with 20 treatments and 3 replications. The study was performed in two locations during 2009-2010 on research field at Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, and at the Khoy Agricultural Research Center in West Azarbaijan province. The treatments were consisted of two genotypes (landrace and SZK-1 cultivar), two seed inoculation treatments (either with or without bacterial inoculation with Azotobacter + Azosprillum + psedomonas) and five fertilization regimes (100% urea, 75% urea + 25% Azocompost, 50% urea + 50% Azocompost, 25% urea + 75% Azocompost and 100% Azocompost). Results showed that most of the studied morphologic traits were affected by genotype factor. The effect of fertilizer regime was significant on dry matter yield, percentage of essential oil and essential oil yield. The number of flowering branches in location one, and plant height, number of leaves per main stem and number of flowering branches in location two were affected by bacterial inoculation. Two-way interaction effects on a number of studied traits were significant. Three-way interaction effects were significant for the number of flowering branches in location one and the percentage of essential oil and dry matter yield in location two. The greatest plant height, height of the first flowering branch from ground level, number of leaves on the main stem, the number of lateral branches and essential oil yield were recorded for the landrace. The bacterial inoculation increased plant height, the number of leveas on the main stem, stem diameter and the number of flowering branches per plant. The application of 50% urea + 50% Azocompost increased dry matter yield, essential oil percentage and yield. The application of 100% Azocompost resulted in the least essential oil yield. Essential oil yield in landrace was more than that of SZK-1 cultivar. Bacterial inoculation could enhance the essential oil yield in both genotypes, particularly in landrace. In general, results showed that application of 50% urea + 50% Azocompost integrated with bacterial inoculation can be a suitable alternative to chemical fertilizers.