تغييرات پوشش گياهي در شرايط قرق و چراي دام در مراتع چهارباغ استان گلستان

Vegetation changes under exclosure and livestock grazing in Chahar Bagh rangelands in Golestan province

چراي دام به طور مستقيم يا غيرمستقيم بر ساختار و پويايي پوشش گياهي مراتع تاثير دارد. اين اثرها را مي توان با انجام قرق در سطح مرتع مورد ارزيابي قرار داد. در اين تحقيق تغييرات تركيب گونه اي و برخي شاخصهاي پوشش گياهي مرتع (گروه هاي گياهي، توليد، تنوع و غنا گونه اي) در دو سطح قرق (حدوداً به مدت ده سال) و خارج قرق در بخشي از مراتع چهارباغ در استان گرگان مورد مقايسه قرار گرفتند. درصد پوشش تاجي، درصد سنگ و سنگريزه، خاك لخت، لاشبرگ و توليد در پلات هاي يك‌متر مربعي اندازه گيري شدند. نتايج مطالعه نشان داد كه تعداد 34 گونه به صورت مشترك در منطقه قرق و خارج قرق، 7 گونه فقط در منطقه قرق و 11 گونه تنها در منطقه خارج قرق حضور داشتند. نتايج آزمون t نشان داد كه قرق باعث افزايش معني دار در درصد تاج پوشش برخي گونه هاي مرغوب مرتعي نظير Agropyron intermedium، A. trichophorum وFestuca ovina گرديد. همچنين حذف چراي دام به طور معني داري افزايش درصد تاج پوشش همي-كريپتوفيتها، گندميان، پهن برگان علفي و گياهان چندساله را در پي داشت. شاخص تنوع سيمپسون و همچنين تعداد گونه به-طور معني داري در منطقه قرق افزايش يافتند. به‌طوري‌كه قرق موجب افزايش معني دار در توليد گندميان و ميزان توليد كل گرديد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه انجام قرق مرتع در حدود يك دهه برخي تغييرات در پوشش گياهي را در اين ناحيه رويشي در پي داشته است.

Grazing animals affect rangeland vegetation structure and function directly and indirectly. These effects can be assessed in exclosures. In this study, the vegetation composition and some vegetation indices (functional groups, biomass, species diversity and richness) were compared in an exclosure (livestock excluded for about 10 years) and grazed areas in Chahar Bagh rangeland in Golestan province. The percentage of canopy cover, stone and gravel, bare ground, litter and the biomass were estimated in quadrates of 1 m2. Results showed that there were 34 species common in both areas while 7 and 11 species were restricted to exclosure and grazed areas, respectively. Results of t-test showed that exclosure significantly increased the percentage of canopy cover of some desirable species such as Agropyron intermedium, A. trichophorum, Festuca ovina. Also, the percentage of canopy cover of hemicryptophyte, grasses, forbs, and perennials significantly increased in exclosure area. Moreover, Simpson diversity index and species number significantly increased in exclosure. The biomass of grasses and total biomass also significantly increased from grazed area to exclosure. According to the results, exclosure for less than ten years could cause some changes in vegetation of the rangeland.