توصيف فطري‌گرايي كانت در تفكر فلسفي ايران معاصر و بررسي آن

Describing and Assessing Kant’s Innativism in Iranian Contemporary Philosophical Thought

اين مقاله در پي آن است تا يكي از مباحث مهم مورد بحث و گفتگو ميان تفكر فلسفي معاصر ايران با فلسفه كانت را مطرح سازد و مورد تحقيق قرار دهد. طيفي از نقادان كانت در ايران بر اساس تقرير ويژه‏اي از نظريه فطرت يا فطري‏گرايي به نقد آن پرداخته‏اند. اين تفسير و تقرير ويژه، خود را در نخستين مواجهه جدي فلسفه اسلامي‏معاصر ايران با فلسفه كانت، يعني در اثر مهم اصول فلسفه و روش رياليسم، نشان داده است. اين تقرير هنوز در ايران به حيات خود ادامه مي‏دهد و مبناي نقد معرفت‏شناسي كانت قرارمي‏گيرد. بر اين اساس، اين نوشتاربه دنبال آن است تا نخست به گستره زيادِ باور به فطري‏گرايي كانت در نزد محققان بپردازد، سپس به يكي از تقريرهاي مطرح در عرصه تفكر فلسفي معاصر از فطري‏گرايي كانت و عناصر اساسي اين تفسير مي‏پردازد ـ اين تقرير را مي‏توان نزد مرتضي مطهري يافت ـ و در نهايت، به طرح ديدگاه خود كانت در مورد فطري‏گرايي اشاره مي‏شود تا نقاط اشتراك و اختلاف دو ديدگاه روشن‏تر گردد.

In this paper, I try to discuss about one of the important issues which have been discussed in the dialogue between Iranian contemporary philosophical thought and the philosophy of Kant. Many of Kant’s Iranian critics criticized innativism according to a special version of it. This special version, has been arisen for the first time in the essential encounter of Iranian contemporary islamic philosophy with the philosophy of Kant in All?meh T?b?tab?yi’s “Os?le” Falsafeh va Raveshe Realism [= the principles of philosophy and the method of realism”. This version is still alive in Iran and forms the foundation of the criticism of Kant’s epistemology. According to this, in this paper, I will discuss, first, about the prevalence of believing in Kantian innativism among the Iranian scholars. Then, I will discuss about one of the current versions of Kantian innativism in the Iranian contemporary philosophical thought and will consider its elements. This version of Kantian innativism can be found in Mortaz? Motahhar?’s works. Finally, I will state Kant’s own view of innativism in order to clarify the similarities and differences of his view and his critics’ view of innativism.