بررسي علل شوري و نفوذ آب شور رود هاي دالكي و حله به آبخوان برازجان

Investigation of Saline Water Intrusion in the Borazjan Freshwater Aquifer from the Dalaki and Helleh Rivers

نگهداري محيط زيست، مخصوصاً محيطهاي آ بي از آلاينده هاي گوناگون، بخصوص شوري، معضلي است كه بشر امروز بيش از هر زمان ديگر با آن درگير است. رود هاي حله و دالكي از منابع آبهاي سطحي با اهميت در استان بوشهر به شمار مي‌روند. دشت برازجان در شمال استان بوشهر، يكي از دشتهايي است كه در آن، شوري آب منجر به بحراني گرديدن وضعيت آب زيرزميني شده است. در اين تحقيق سعي شده است تا با مطالعات آب-شيميايي موقعيت و شكل منطقه اختلاط آبهاي شور و شيرين، و تاثير زيانبار كيفي منابع آب سطحي بر منابع آب زيرزميني، بررسي گردد، كه براي اولين بار در مورد اين رودها، و با استفاده از روشها و نمودارهاي تركيبي هيدروژيوشيميايي انجام گرديده است. نتايج تجزيه‌هاي شيميايي عناصر اصلي از 22 نمونه آب چاههاي منطقه، و يك نمونه آب رود نشان مي دهد كه دلايل شوري آبهاي زيرزميني در اين دشت مختلف بوده، و ناشي از ورود آب شور رود هاي دالكي و حله، و انحلال نمك و گچ سازند هاي اطراف، و همچنين آبهاي ميان حوضه اي و نفتي، و پساب كشاورزي در برخي قسمتهاي دشت مي‌باشند. نمودار هاي نسبت يوني، وجود روند خطي واضحي را بين عناصر سديم و كلر نشان مي دهند كه حاكي از اختلاط آب شـيرين و شـور مي باشد. نفوذ آب شور رود بخصوص در نواحي مركزي و شمال غربي دشت، و هجوم كمـتر آن به قسمتهاي شرقي (به‌دليل تغذيه از سازنـد هاي آهكي مجاور) است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهند كه آبكشي زياد چاههاي منطقه باعث افزايش ضخامت منطقه اختلاط آبهاي شور و شيرين گرديده، و لذا افزايش احتمال شوري چاههاي آبكشي موجود مي گردد. همچنين، آب زيرزميني منطقه‌ي برازجان داراي نوع كلروره- سديك و سولفاته- كلسيك است، كه هجوم آب شور ناشي از رود و شورابه ها دليل اين امر مي‌باشند.

Freshwater scarcity in the Borazjan Plain is approaching a crisis state. Helleh and Dalaki, as two of the most important surface water resources, are claimed to be the main source of salt pollution of the local Borazjan aquifer. To validate this claim, and to develop strategies to mitigate this disturbing process, water samples were obtained from 22 representative production wells scattered on the plain, and from the Helleh River. Results of the chemical analyses of these samples were correlated with their positions relative to the geological formations and other potential sources of contamination. Results indicated that both the Dalaki and Helleh Rivers were instrumental in the water quality deterioration. Furthermore, dissolution of halite and gypsum from the geological formations that abound in the area contribute NaCl and CaSO4 as the main contaminants of the aquifer; the discarded brine from the oil wells and the irrigation return flow contribute to water pollution as well. The distinct linear trend between Na and Cl concentrations in the ionic ratio diagram indicated the mixing of fresh and saline water, and an occurrence of surface water intrusion, especially in the central and northwest of the plain. However, recharge from limestone formations in the eastern part of the plain improves the water quality in that area. Over-pumping tends to increase the thickness of the fresh-saline water mixing zone, thus increasing the salinity of production wellsʹ salinity. Prudent management of groundwater is a practical policy in sustaining the use of this limited precious resource in the Borazjan Plain.