چيستي و چگونگي جوهر و خاستگاه در علم كلام و علوم مرتبط

Whys and Hows of substance (jawhar) and its origin in theology and related sciences

دانشمندان مسلمان براي اوّلين بار از طريق ترجمه متون منطقي و فلسفي يونان قديم با واژه «جوهر» آشنا شدند و به مرور، اين واژه پا به عرصه علم كلام اسلامي نهاد. در علوم مختلفي پيرامون جوهر بحث شده است، امّا جايگاه اصلي بحث از آن، فلسفه است. در منطق از مفهوم جوهر سخن به ميان مي‌آيد، امّا در فلسفه و كلام از جوهر به لحاظ وجود آن در خارج بحث مي‏شود. اصطلاح جوهر در عرفان معنايي كاملاً متمايز از معناي فلسفي و منطقي آن دارد. مفهوم رايج جوهر در منطق و فلسفه بر خداوند صدق نمي‌كند و تنها مصاديق «موجود ممكن مستقل» را پوشش مي‌دهد. بسياري از تقسيمات جوهر در فلسفه و منطق طرح، و سپس مورد پذيرش متكلّمان قرار گرفته است. به جز برخي از مباحث منسوخ كه متكلّمان قديم با تبعيّت از طبيعيّون قديم در علم كلام پيرامون به جوهر طرح كرده‌اند و تنها به عنوان تاريخ علم كلام بايد مورد توجه قرار گيرد، بسياري از ويژگي‌ها و احكام جوهر همان است كه در متون فلسفي بيان شده است. بنابراين شايسته است كه با مسايل پيراموني موضوع جوهر در علم كلام، تنها به عنوان «اصول موضوعه» معامله شود. واژه‌هاي كليدي: جوهر عقلاني، جوهر نفساني، جوهر جسماني، جواهر كلي، جواهر جزيي، عرض، جسم.

Muslim scholars got acquainted with the word jawhar (substance) firstly by the translation of ancient Greek logical and philosophical texts and gradually this word entered in the realm of Islamic theology. The substance has been discussed about in different sciences but the main place of discussion about it is philosophy. While in logic just the concept of the substance is being discussed, it is being discussed in philosophy and theology considering its existence in the external world. Comparing to its philosophical and logical meaning, the term of substance has a complete deferent meaning in mysticism. The current logical and philosophical meanings of substance do not apply to God but only include the instances of the independent possible being. Many divisions of substance have been posed in philosophy and logic and then accepted by theologians. With the exception of some of abrogated discussions that ancient theologians following the ancient Naturalists posed in theology about substance and so should only be regarded as the history of theology, many features and attributions of substance are the same as expressed in the philosophical texts. So the problems about the subject of substance should be regarded only as a "borrowed axiom" in theology.