رابطه‌ي رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري كاركنان بيمارستان‌هاي آموزشي- درماني قزوين

Relationship between Organizational Citizenship Behavior and Quality of Work Life among the Staff of University Hospitals in Qazvin University of Medical Sciences, Iran

مقدمه: رفتارهاي شهروندي، رفتارهايي هستند كه به طور مستقيم در سيستم پاداش‌دهي رسمي سازمان ذكر نشده و اغلب نيز به فراموشي سپرده مي‌شوند و اغلب نيز داوطلبانه تلقي مي‌گردند. اما با اين وجود در انجام فعاليت‌هاي سازمان نقش موثري دارند. كيفيت زندگي كاري شاخصي است كه مي‌تواند از مسايل عمده‌ي كاركنان اطلاعات ارزشمند و سازنده‌اي در اختيار مديريت قرار دهد و باعث ايجاد احساس مالكيت، خودگرداني، مسووليت و احساس امنيت و ... در آنان شود كه نتيجه‌ي آن افزايش بهره‌وري كاركنان مي‌باشد. اين مطالعه با هدف تعيين رابطه‌ي رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري كاركنان مراكز آموزشي- درماني دانشگاه‌هاي علوم پزشكي قزوين انجام شده است. روش بررسي: مطالعه‌ي حاضر مقطعي- تحليلي مي‌باشد كه در سال 1389 بر روي 117 نفر از كاركنان پزشكي، پرستاري، پاراكلينيك و پشتيباني انجام شد كه به صورت تصادفي ساده از بيمارستان‌هاي تابعه‌ي دانشگاه علوم پزشكي قزوين انتخاب شده بودند. براي جمع‌آوري داده‌ها از دو پرسش‌نامه‌ي Williams-Anderson داراي پايايي (81 درصد) و روايي (صوري و محتوايي) و Casio داراي پايايي (87 درصد) و روايي (صوري و محتوايي) استفاده شد و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماري SPSS نسخه‌ي 11 و از طريق آزمون همبستگي Spearman (جهت بررسي رابطه‌ي بين رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري)،2? (براي بررسي رابطه‌ي بين مولفه‌هاي رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري)، t و آناليز واريانس (به منظور بررسي تفاوت بين رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري كارمندان بيمارستان‌ها بر حسب ويژگي‌هاي دموگرافيك) تحليل شد. يافته‌ها: كيفيت زندگي كاري نسبت به رفتار شهروندي سازماني در بين اعضاي نمونه، ميانگين بالاتري را به خود اختصاص داده بود و در بين ابعاد رفتار شهروندي سازماني بيشترين ميانگين، مربوط به نوع دوستي (89/0) و كمترين ميانگين مربوط به فضيلت (78/0) بود. مولفه‌هاي فضيلت، تكريم و نوع دوستي همبستگي مستقيم با كيفيت زندگي كاري داشتند. به جز رابطه‌ي رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري هيچ يك از اين رابطه‌ها از نظر آماري معني‌دار نبودند. ضريب همبستگي بين رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري 177/0- بود. يعني بين رفتار شهروندي سازماني و كيفيت زندگي كاري رابطه‌ي معني‌دار معكوس وجود دارد (05/0 ? P). نتيجه‌گيري: با افزايش كيفيت زندگي كاري مي‌توان عملكرد و بهره‌وري كاركنان را ارتقا داد. همچنين تقويت هر بعد از رفتار شهروندي سازماني ساير ابعاد را تحت تاثير قرار داده و فضاي مطلوب را براي انجام وظايف فراهم مي‌آورد. با توجه به رابطه‌ي معكوس بين كيفيت زندگي كاري و رفتار شهروندي سازماني، مديريت بيمارستان‌ها بايد خط‌مشي‌هاي مناسب جهت هم جهت كردن اين دو عنصر سازماني اتخاذ كنند. واژه‌‌هاي كليدي: رفتار شهروندي سازماني؛ كيفيت زندگي؛ كاركنان؛ بهره‌وري؛ بيمارستان‌ها

Introduction: Citizenship behaviors are behaviors which are not mentioned directly in the formal rewarding system of organization and often are forgotten and usually are regarded as voluntary; nonetheless, they affect the activities of organization. Quality of work life is an important index which can provide enough and beneficial information for management from employees-related major issues and creates sense of ownership, autonomy, responsibility and security for them which may result in increasing productivity of employees. This study aimed to analyze the relationship between organizational citizenship behavior and quality of work life in university hospitals affiliated to Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran. Methods: This was an analytic cross-sectional study which performed on 117 physicians, nurses and para-clinical and supporting staff who were selected randomly from university hospitals affiliated to Qazvin University of Medical Sciences. Williams-Anderson and Casio questionnaires were used for data collection and data were analyzed using SPSS version 11 and Spearman, chi-square, Student’s t-test and ANOVA tests were employed. Results: Quality of work life had obtained higher mean score than organizational citizenship behavior. Among organizational citizenship behavior’s dimensions, the highest mean score was for altruism (0.89), and the least belonged to the civic virtue (0.78). There was a direct correlation between quality of work life and reverence, civic virtue and altruism. None of these relationships were statistically significant except the relationship between organizational citizenship behavior and quality of work life. Correlation coefficient between organizational citizenship behavior and quality of work life was -0.177. It means that there was an indirect significant correlation between organizational citizenship behavior and quality of work life (P < 0.05). Conclusion: Improving quality of work life will affect performance and productivity of employee and also any improvement in each dimension of organizational citizenship behavior affects other dimensions and creates a desirable environment for implementing tasks. Considering the adverse relationship between quality of work life and organizational citizenship behavior, hospital managements should implement appropriate procedures in order to make them paralleled. Keywords: Organizational Citizenship Behavior; Quality of Life; Personel; Productivity; Hospitals