بررسي تغييرات مقادير سرب قابل استخراج با عصاره‌گيرهاي مختلف در ريزوسفر و توده خاك ذرت و كلزا و مقادير سرب در اين دو گياه

Assessment of lead extractable changes with different extractants in rhizosphere and bulk soil of corn (Zea mays) and canola (Brassica napus) and lead amounts in these two plants

خصوصيات بيولوژيكي، فيزيكي و شيميايي محيط ريزوسفر از جمله اشكال شيميايي عناصر در آن با توده خاك متفاوت است. اين آزمايش به‌منظور مقايسه تفاوت اشكال شيميايي عنصر سرب و فراهمي آن‌ها در ريزوسفر و توده خاك در حضور دو گياه ذرت و كلزا در دو زمان 3 و 6 هفته پس از كشت با استفاده از جعبه‌هاي كشت جداسازي شده به 3 بخش 1S (منطقه موسوم به ريزوسفر)، 2S (منطقه متاثر از ريزوسفر) و 3S (توده خاك) در شرايط گل‌خانه‌اي انجام شد. براي بررسي تغييرات اجزاي فلزات و زيست‌فراهمي آن‌ها از روش‌هاي مختلف عصاره‌گيري (آب مقطر، 2(3NO) Ca، DTPA و 3HNO) و از روش‌هاي تعريف شده استفاده شد. نتايج نشان دادند كه اشكال محلول در آب سرب، 3 هفته پس از كشت در خاك تحت كشت ذرت و كلزا بيش‌تر از شاهد بود. اثرات ريزوسفري تاثير معني‌داري بر مقادير سرب قابل استخراج با نيترات كلسيم در خاك نداشتند. مقادير سرب قابل استخراج با DTPA در ريزوسفر ذرت و كلزا 3 هفته پس از كشت بيش‌تر از توده خاك بود. و در خاك تحت كشت كلزا بر خلاف ذرت در هر دو زمان مقادير سرب قابل‌جذب در ريزوسفر بيش‌تر از منطقه مياني بود. سرب قابل استخراج با اسيد نيتريك در ريزوسفر ذرت، 6 هفته پس از كشت بيش‌تر از 2 منطقه ديگر و در همين زمان در خاك تحت كشت كلزا كم‌تر از توده خاك بود. ميزان جذب سرب در گياه ذرت به‌طور معني‌داري در ريشه بيش‌تر از اندام هوايي است. تغيير در اشكال سرب در ريزوسفر مي‌تواند به‌دليل تفاوت در خصوصيات خاك و گونه‌هاي گياهي باشد. تحرك سرب در ريزوسفر نشان‌دهنده افزايش بخش تبادلي فلز به‌دليل تفاوت در تحريك حلاليت اين عنصر در ريزوسفر در مقايسه با توده خاك بوده است.

Biological, physical and chemical characteristics of rhizosphere, especially chemical forms of elements are different in bulk soil. This experiment was conducted to compare different chemical forms of lead and their availability in rhizosphere and bulk soil, in two plants (corn and canola) at two times, (three and six weeks after planting) using planting boxes separated into three zones S1 (rhizosphere), S2 (rhizosphere affected area) and S3 (bulk soil) in green house condition. For assessment of metal fraction changes and their bioavailability, various methods of extraction (distilled water, Ca (NO3)2, DTPA and HNO3) were used. Results showed that water soluble forms of lead in cultivated corn and canola soil were greater than control three weeks after planting. Rhizosphere had no significant effect on Pb extractable with Ca(NO3)2. DTPA extractable Pb in corn and canola rhizosphere, was greater than bulk soil three weeks after planting. Extractable Pb with HNO3 in corn rhizosphere, was greater than other zones and for canola was less than bulk soil six weeks after planting. Amounts of Pb uptake in corn shoot were significantly higher than roots. Changes in lead forms in rhizosphere could be as a result of soil properties and plant species. Lead movement in the rhizosphere showed that increase in exchangeable fraction of metal was due to induced solubility of this element in the rhizosphere compared with bulk soil.