تشخيص وضعيت هيدروژيوشيميايي و روند شوري در سفره آب ‌زيرزميني دشت خوي به روشهاي آماري و هيدروشيميايي

Detection of Hydrogeochemical Status and Salinity Trend in Khoy Plain Aquifer by Statistical and hydrochemical Methods

كيفيت آب‌زيرزميني به دليل تغيير در شرايط مختلف از جمله شرايط آب و هوايي، مدت زمان ماندگاري آب در آبخوان، جنس سازندهاي زمين‌شناسي مسير و غيره تغيير مي‌كند. يكي از روشهاي متداول و مهم براي انجام بررسي‌هاي هيدروژيوشيميايي، روشهاي آماري چند متغيره است. اين تحقيق سعي بر آن داشت تا اين روش را بررسي و در مطالعه هيدروشيميايي منابع آب ‌زيرزميني دشت خوي استفاده كند. در اين بررسي سعي شده تا با استفاده از نرم‌افزار PHREEQC به ارزيابي شاخص اشباع‌شدگي كاني‌هاي موجود در سازندهاي زمين‌شناسي دشت خوي پرداخته شود. 36 نمونه آب‌زيرزميني از چاهها جمع‌آوري شده كه نمونه‌برداري و تجزيه‌و‌تحليل شيميايي آنها با روشهاي استاندارد صورت گرفته است. در كل سه عامل اصلي موثر بر هيدروشيمي منطقه مورد شناسايي قرار گرفت. عامل‌هاي اول و دوم تاثير سازندهاي زمين‌شناسي و روند تكاملي جريان آب زيرزميني را نشان مي‌دهند و عامل سوم متاثر از فعاليت‌هاي انساني است كه نتيجه فعاليت‌هاي كشاورزي است. با توجه به عامل اول، انحلال كاني‌هاي كربناته و تبخيري در هيدروشيمي آب زيرزميني نقش اصلي دارند، همچنين هوازدگي كاني‌ها مقادير يون‌هاي اصلي از جمله كلسيم و منيزيم را كنترل مي‌كند. محاسبه شاخص اشباع كاني‌هاي اصلي آب‌زيرزميني نيز تعامل آب و ‌سنگ را نشان داده و با توجه به بيشتر بودن شاخص اشباع كاني‌هاي دولوميت، كلسيت، انيدريت، فلوريت و ژيپس، نسبت به ديگر كاني‌ها، تاثير سازندهاي ميوسن و پليوسن با محتواي كنگلومراي قرمز، ماسه، آهك، مارن و قطعات آتشفشاني و آندزيتي ايوسن بين آنها، بر آب‌زيرزميني مشخص مي‌شود.

Suitability of groundwater for drinking, irrigation and industrial purposes depends upon its quality. Changes in groundwater quality are due to variation in climatic conditions, residence time of water with aquifer materials and inputs from soil during percolation of water. Multivariate statistical methods are one of the common and important methods for hydrogeochemistry study. This research tries for investigation of this method and makes use of it for hydrochemical studding of groundwater resources of Khoy Plain. In this study tried to use the PHREEQC software for calculate saturation indices of Khoy plain formations mineral. Groundwater samples were collected from 36 groundwater wells that sampling procedures and chemical analysis were carried out as per the standard methods. Totally, three main effective factors were found on study area hydrochemicaly. Ferst and second factors show the effect of geological formations and general groundwater trend on hydrochemistry of the area. The third factor is influence of human activities. Dissolution of evaporative and carbonate minerals have a main role in groundwater hydrochemistry in addition weathering of minerals controls the concentration of major ions such as calcium and magnesium. Calculation of main minerals saturation index in groundwater also show the rock-water interaction and defined the effect of geological formation minerals such as Miocene and Pliocene on increase of water anions and cations.