علل بنيانگذاري سلسله محلّي آل مازه در بخارا

Reasons of the establishment of Aal-E-Maaze local dynasty in Bokhara

در سال 482 ق، قراخانيان (آل افراسياب) كه از سال 395 ق، بر ماورا النهر (فرارود) حكومت داشتند، ناگزير به اطاعت از سلطان ملكشاه سلجوقي (حك: 485-465ق) شدند. هنگامي كه سلطان سنجر سلجوقي (حك: 552-511ق) امارت خراسان را برعهده داشت (حك:511-490ق) نخست، حكومت سمرقند را به خواهرزادهاش محمد ارسلان خان ـ كه پدرش از دودمان قراخاني بود ـ واگذار كرد و چندي بعد منصب قاضي القضاتي و عاليترين مقام مذهبي را همراه با رياست شهر (صدر) بخارا، به برادر همسر خود كه روحاني برجستهاي به نام عبدالعزيز بن عمر بن مازه بود، بخشيد. از آنجا كه مناصب ياد شده در خاندان عبدالعزيز بن عمر بن مازه موروثي شد، سلسله محلّي آل مازه (آلبرهان) در بخارا تاسيس گرديد كه تا اواخر حكومت خوارزمشاهيان (617-490ق) پايدار بود. در اين پژوهش، بر اساس منابع و تحقيقات معتبر تاريخي، با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي، پس از نگاهي گذرا به سلسله قراخاني ومناسبات آنان با سلجوقيان، نخست علل بنيانگذاري سلسله آل مازه و سپس اهداف سنجر بن ملكشاه از آن اقدام مورد بررسي قرار گرفته است. در پايان، بر اساس دادههاي ارايه شده در چارچوب مقاله، با توجه به فراز و نشيبهاي چشمگير در روابط سلجوقيان و قراخانيان، در يك نتيجهگيري كلي، وضعيت آلمازه در مناسبات دو حكومت ياد شده، آشكار گرديده است.

The Reasons of Foundation of Local Dynasty of Al-e-Mazeh in BukharaIn the year 482 AH the dynasty of Qarakhanid (Al-e-Afrasiyab) that had governed the Mesopotamia since 395 AH, had no way except obeying Sultan Malek Shah Seljuki (465-485AH). At the time that Sultan Sanjar Seljuki (511-552 AH) was the governor of Khorasan (490-511 AH), first he gave the government of Samarqand to his nephew, Mohammad Arsalan Khan (whose father was from the dynasty of Qarakhanid), and after some time he gave the position of chief justice and the cityʹs highest religious authority, along with the head (top) of Bukhara, to brother of his wife, who was a prominent cleric named Abdul Aziz ibn Umar ibn Mazeh. Since mentioned positions were hereditary in the family of Abdul Aziz ibn Umar ibn Mazeh, local dynasties of Al-e-Mazeh (Al-e-Burhan) were established in Bukhara that lasted till the end of Kharazmshahiyan government (490-617 AH). In this study, based on authentic historical sources and studies, using descriptive – analytical method, after a quick look at the dynasty Qarakhanid and their relations with the Seljuk, firstly the different reasons of foundation of the dynasty of Al-e-Mazeh then objectives of Sanjar ibn Malekshah of that action has been studied. In conclusion, according to the data presented in the paper, concerning the dramatic ups and downs in relationships of Seljuks and Qarakhanids, in a general conclusion,the situation of Al-e-Mazeh dynasty in the relationship between the two mentioned governments are shown.