تحولات زمينداري ومالكيت در سيستان دوره پهلوي اول

Changes of Land Ownership in Sistan Province during Pahlavi I

در سيستان «زمين» همواره عامل اصلي بسياري از حوادث و تحولات تاريخي بوده است؛ بهطوريكه در طول قرنها باعث پديد آمدن يك نظام زمينداري كهن، منسجم، مستدام و منطبق بر شرايط محيطي،اجتماعي و اقتصادي شده است. اين روند تا دوره ناصرالدين شاه قاجار ادامه يافت. در اوايل دوره ناصري،اراضي سيستان خالصه اعلام شد و به صورت استيجاري در اختيار سرداران و خوانين (مستاجران خاص) قرار گرفت. با اين تحول ساير انواع مالكيت ها در سيستان از بين رفت. اين شيوه تا سال 1311ش ادامه يافت؛ اما در اين سال، به دستور دولت، تحولاتي در اين شيوه بهوجود آمد و و اراضي سيستان به صورت سهام اجاره اي به عموم اهالي سيستان واگذار شد. (مستاجران عام) اين شيوه مستاجري از سال 1311تا 1316ش به مدت پنج سال بر نظام ارضي منطقه حاكم بود. در اين سال هييت وزيران قانون فروش اراضي سيستان را به تصويب رساند؛ اما اين اقدام نيز مشكلات ارضي و اختلافات منطقهاي را پايان نداد و پيامدهايي بهدنبال داشت. اين تكاپوها با تلاشهاي دولت براي كاهش قدرت سرداران زمين دار مصادف بود. بهطوركلي ميتوان تحولات مالكيتي سيستان در دوره پهلوي اول را به سه دوره مستاجري، مديري و خصوصي تقسيم كرد. اين مقاله بهدنبال يافتن پاسخي براي اين سوالات است: چرا پهلوي اول به تقسيم اراضي سيستان دست زد؟ پيشينه و زمينههاي اين كار چه بوده است؟ پيامدهاي انجام آن در سيستان چيست و نقش زمين داران سيستان در تحولات اين دوره چگونه ارزيابي ميشود؟

In Sistan province Land has always been one of the most important factors of historical events and changes, so that during the centuries it has caused an ancient, consistent, everlasting landholding system conforming to the environmental, social and economic situations. This process had continued to Naser-al-dinshah time in the beginning of his era, lands of Sistan have been announced as properties owned by the government and were rented to the military generals and tribal chiefs (special tenants). With this change all different kinds of ownerships were deleted.