ارزيابي ژنوتيپ‌هاي بهاره گندم با استفاده از شاخص هاي تحمل به خشكي

Evaluation of spring wheat genotypes using drought tolerance indices

تنش خشكي يكي از مهم‌ترين تنش هاي غير زنده محيطي است كه باعث كاهش عملكرد گياهان زراعي به ويژه در مناطق خشك و نيمه خشك دنيا مي شود. يكي از راهبردهاي مفيد در زمينه اصلاح گياهان براي مقاومت به خشكي، حفظ و بهره گيري از تنوع موجود در بين ارقام است. به منظور شناسايي منابع مقاومت به خشكي و ارزيابي شاخص‌هاي تحمل، تعداد 39 ژنوتيپ گندم بهاره در قالب طرح كرت‌هاي خرد شده با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه محقق اردبيلي كشت شدند. سطوح تنش شامل شاهد (آبياري كامل)، سطح تنش دو سوم نياز آبياري و سطح تنش يك سوم نياز آبياري بود. سطوح تنش به عنوان كرت‌هاي اصلي در نظر گرفته شده و ژنوتيپ ها نيز به عنوان كرت‌هاي فرعي داخل كرت‌هاي اصلي به صورت تصادفي كشت شدند.در تنش دو سوم آبياري از نظر شاخص هاي STI، GMP و HARM، ژنوتيپ هاي سپاهان كرج3، بهار و ياواروس بهترين ژنوتيپ ها شناخته شدند. در شرايط تنش يك سوم آبياري از نظر شاخص‌هاي فوق ژنوتيپ هاي هيرمند، بهار، ياواروس و مرودشت بهترين بودند. بالاترين ضريب همبستگي عملكرد دانه در شرايط بدون تنش به ترتيب با شاخص هاي GMP، STI و HARM و در شرايط تنش دو سوم آبياري به ترتيب با HARM، GMP و STI حاصل گرديد. همچنين طبق نمودار باي پلات حاصل از تجزيه به مولفه‌هاي اصلي در سطح تنش دو سوم آبياري ژنوتيپ هاي مغان1، گلستان، كوير، مارون، كرخه، چناب، بهار، سپاهان، قرمزك و تجن و در سطح تنش يك سوم آبياري شامل ژنوتيپ هاي گلستان، نيك نژاد، مارون، داراب، فلات، آرتا، مرودشت، بهار، هيرمند و قرمزك جزو ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي بودند.

Drought stress is one of the most important environmental abiotic stresses that reduces crop yield especially in arid and semi-arid regions of the world. One of the useful strategies in regard to plant breeding for drought resistance is maintaining and exploiting the diversity that exists amongst different varieties. In order to identify the sources of resistance and drought tolerance indices, 39 varieties of spring wheat were cultivated in a split plot design with 3 replications in the Research Field of Faculty of Agricultur, Mohaghegh Ardabili University, Iran. Stress levels, which were arranged as the main plots, included control (full irrigation), 2/3 of irrigation requirement and 1/3 of irrigation requirement. Varieties were considered as sub plots. Under 2/3 irrigation, Sepahan, karaj3, Bahar and Yavaroos were the best varieties in terms of the Stress Tolerance Index (STI), Geometric Mean Productivity (GMP) and Harmonic Mean Productivity (HARM) indices; whereas under 1/3 irrigation, Hirmand, Bahar, Yavaroos and Marvdasht were the best ones based on the mentioned indices. Under non- stressed (control) conditions, the greatest grain yield correlation coefficient was obtained with STI, GMP and HARM, respectively, while under 2/3 irrigation, the greatest grain yield correlation coefficient was obtained with HARM, GMP and STI indices, respectively. Moreover, based on the biplot graph resulted from principle component analysis, in 2/3 irrigation, Moghan1, Golestan, Kavir, Maroon, Karkheh, Chanaab, Germezak, Tajan, Bahar and Sepahan; and in 1/3 irrigation, Golestan, Germezak, Niknejad, Maroon, Darab, Falat, Arta, Marvdasht, Bahar and Hirmand were the most tolerant genotypes.