نقد اسطوره‌‌گراي باب ديو گاوپاي و داناي ديني مرزبان نامه

A Mythological Criticism of the Chapter "Big-Footed Demon and the Sage" in Marzbannameh

يكي از بحث‌برانگيزترين باب‌هاي مرزبان‌نامه باب ديو گاوپاي و داناي ديني است. اين باب به دليل اشارات اسطوره‌اي و باورهاي عاميانه‌اي كه دارد، مورد توجّه بسياري از محقّقان قرار گرفته است. از عناصر قابل تامّل در اين باب، مي‌توان به زمان و مكان داستان اشاره كرد. زمان داستان در هاله‌اي از ابهام فرو رفته است، هم‌چون ديگر اساطير كه پاي‌بندِ زمانِ مشخصي نيستند؛ مكان داستان بابل است‌. پيشينه‌ي تاريخي اين مكان كه محل حكومت كساني چون نمرود و ضحّاك بوده و اشارت قرآنيِ داستان‌ هاروت و ماروت كه در بابل واقع شده، انتخاب اين مكان را براي چنين واقعه‌ي اسطوره‌واري توجيه مي‌كند. در نقد اسطوره‌شناختي تطابق كامل عناصر داستان با اسطوره‌ها دشوار است و گاه تنها نشانه‌هايي از اساطير را در داستان‌ها مي‌توان يافت. به عنوان نمونه در اين داستان، شخصيّتِ داناي ديني قابليّتِ مقايسه با برخي از شخصيّت‌هاي اسطوره‌اي و تاريخي، هم‌چون «يوشت فريان»، «هوشنگ» و «زردشت» را داراست، امّا قابليّت انطباق كامل بر يكي از آن شخصيّت‌ها را ندارد. حضورِ ديو به عنوانِ شخصيّتي كاملاً اساطيري و در كنارِ آن گاوپاي بودنش از ديگر عناصري است كه در اين پژوهش مورد بررسي قرار گرفته است.

One of the most controversial chapters of Marzbannameh is the one titled the “big-footed demon and the sage”. This chapter, because of its mythological references and folkloric beliefs, has always been a source of interest for researchers.The place and time of the narrative are two significant elements in this chapter. Time is mystified, like other myths. The place is Babylon ruled by Nimrod and Dahak. The best reason for this selection is the Qur’anic story of Harut and Marut that had occurred in that land. In mythological criticism, finding the exact correspondence between fictional elements and myths is difficult, and sometimes just some traces are recognizable. An instance in this narrative is the sage may be compared with some mythological and historical figures like Ushet Feryan, Houshang and Zoroaster, yet can not be exactly identified with one particular figure. Another concept which is studied here is the demonʹs being big footed, as well as the different aspects and the background of this image. Key Words: Marzbannameh, babylon, Big-footed Demon, The wise old man, myth.