برنامه‌ريزي زبان، فرهنگ زباني و مولفه‌هاي آن (مطالعه‌اي موردي در شهر تهران)

Language Planning, Linguistic Culture and its Parameters

اصطلاح «فرهنگ زباني» يكي از اصطلاحات تخصصي حوزه جامعه‌شناسي زبان و مردم‌شناسي زبان است. مفهوم «فرهنگ زباني»، مولفه‌ها و رابطه آن با برنامه‌ريزي زبان موضوع مورد بحث اين مقاله است. توجه علمي و موشكافانه به موضع فرهنگ زباني در سطوح خرد و كلان آن، براي تحليل، تعليل و تنظيم برخي مسايل اجتماعي زبان و از جمله برنامه‌ريزي زبان لازم و مفيد است. به همين دليل، ابتدا مولفه‌هاي تشكيل‌دهنده فرهنگ زباني مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. سپس يكي از اين مولفه‌ها (يعني نگرش زباني) و رابطه سازه‌هاي آن با يكديگر در اجراي يك پژوهش ميداني در ميان فارسي زبانان شهر تهران مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. اين مطالعه نشان مي‌دهد كه مي‌توان فرهنگ زباني را شامل نگرش‌ها، باورها، هنجارها و سرمايه‌هاي زباني دانست. ضمن اين‌كه نگرش زباني خود شامل سه ساحت پيكره، شان و زبان‌آموزي است. بررسي هر يك از اين سه ساحت نگرش زباني از جنبه‌هاي آگاهي، احساس و رفتار نشان داد كه از ميان مولفه‌هاي تشكيل‌دهنده نگرش‌هاي زباني ساكنان تهران، مولفه احساس به طور كلي و احساس نسبت به شان زبان فارسي به ويژه، بيشترين سهم را در نگرش زباني و در نتيجه ساختار فرهنگ زباني فارسي زبانان دارد. اين يافته بر اهميت مولفه احساسي و عاطفي فرهنگ زباني فارسي زبانان تهران دلالت دارد. به نظر مي‌رسد كه توجه به عوامل عاطفي به منزله جزيي از فرهنگ زباني، در تحليل‌هاي جامعه‌شناختي زبان فارسي و تنظيم و ترويج برنامه‌هاي زباني از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد.

“Linguistic culture” is a term used in sociology of language and the anthropology of language. This study attempts to examine the term, its parameters, and the relation it has with language planning. A detail analysis of the status of the linguistic culture, at micro and macro levels, is necessary for language planning. Accordingly, the parameters of the linguistic culture were studies among Persian speakers of Tehran. The results show that linguistic culture contains attitudes, beliefs, norms, and linguistic capital. Linguistic attitude itself involves three dimensions: body of language, dignity of language, and language-learning. Studying these three dimensions shows that feeling in general and empathy with the dignity of the Persian language in particular, have the main share in linguistic attitude, and thus in the structure of linguistic culture among Persian speakers in Tehran. Therefore, it could be said that the emotional factors, as parts of linguistic culture, are very important in sociology of the Persian language and the promotion of language planning.