مراودات حاكمان خراسان در زمينه اداري با بوميان در عهد اموي

Khorasan’s Governers’ relations on Ministerial Grounds with Natives in Omayyad era

چكيده خراسان در دوره اموي همواره مورد توجه خلفا بوده است و معمولاً حاكمان خراسان از ميان اعراب و به ويژه اشخاص مورد اعتماد برگزيده مي شدند. خراسان ولايتي پهناور و پر درآمد بود، ‌اين مساله از سويي سبب بروز رقابت ميان اميران براي تصدي حكومت بر آن مي شد و از سوي ديگر، حساسيت و نگراني خلفاي اموي را نسبت به اين ناحيه برمي-انگيخت. خراسانيان يا بوميان منطقه گذشته از برتري هاي فرهنگي و مدني نسبت به اعراب، ميراث دار نظام اداري و ديواني پر سابقه اي بودند و عناصر مفيدي جهت كمك به اداره ي بهتر منطقه محسوب مي شدند. گرچه براساس تعصب امويان و اعراب ساكن، مناصب كليدي و حساس در اختيار اعراب بود اما در زمينه هايي كه اعراب تبحر كافي نداشتند، نظيركتابت، حجابت، سفارت و مشاوره، از بوميان استفاده مي شد. بوميان نيز اگرچه كلاً ميانه ي خوبي با اعراب نداشتند اما معمولاً در اين زمينه ها با آنان همكاري مي-كردند. اين پژوهش، تحقيقي توصيفي- تحليلي است كه به بررسي مراودات حاكمان خراسان با بوميان منطقه در زمينه امور اداري عهد اموي مي پردازد و حد و مرز اين مراودات را مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد. واژگان كليدي: خراسان، بوميان، حاكمان، خلفاي اموي، اعراب.

Abstract In Omayyad era, Khorasan was always at the center of Caliphs attention and Khorasan’s governors were usually selected from Arabs, especially trustable ones. Khorasan was a vast and full of earnings province, these characteristics from one side caused competition between Emirs to get the authority to rule it and from the other side caused sensitivity and anxiety of Omayyad Caliphs regarding this region. Khorasanians or natives of the region, despite having cultural and civil advantages against Arabs, inherit a great ministerial and governmental background and were beneficial elements for helping to govern the region in a better way. Although because of Omayyad and Arab habitant’s fanaticism, important and key posts were given to Arabs, but in fields like: inscription, conservation, ambassadorship and consultation which Arabs were not skillful, natives were used. Though natives hadn’t good relations with Arabs, they usually cooperate with them in those fields. This research is a descriptive-analytic one that studies Khorasan’s governors’ relations with natives of the region on ministerial grounds of Omayyad era and analyses boundaries to these relations. Key words: Khorasan, Natives, Governors, Omayyad Caliphs, Arabs.