ارزيابي تحمل به يخ زدگي ارقام چغندرقند در شرايط كنترل شده

Evaluation of freezing tolerance of sugar beet (Beta vulgaris L.) cultivars under controlled conditions

به منظور بررسي تحمل به يخ زدگي ارقام چغندرقند در شرايط كنترل شده، پژوهشي در دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار اجرا شد. در اين مطالعه هشت رقم چغندرقند (Beta vulgaris L.) به نام هاي رسول، شيرين، IC و7233 (ارقام داخلي)، افشاري، پايولينا، ريزوفورت و لاتيتيا (ارقام خارجي) در معرض هشت دماي يخ زدگي (شامل صفر، 2-، 4- ، 6- ، 8- ، 10- ، 12- و 14- درجه سانتي گراد) قرار گرفتند. بوته ها تا مرحله 4 تا 5 برگي در اوايل بهار در محيط طبيعي رشد يافته و بعد از آن جهت اعمال تيمارهاي يخ زدگي به فريزر ترموگراديان منتقل شدند. درصد بقا ، وزن خشك، عدد كلروفيل‌متر، دماي كشنده 50 درصد (LT50) نمونه‌هاي گياهي و دماي كاهنده 50 درصد وزن خشك (RDMT50) نمونه ها در پايان دوره بازيافت (سه هفته بعد از اعمال تيمار يخ زدگي) اندازه گيري و ثبت شد. نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه اثرات رقم و دماي يخ زدگي بر درصد بقا ، وزن خشك و عدد كلروفيل متر معني دار (01/0p?) بود. با كاهش دماي يخ زدگي به كمتر از 8- درجه سانتي گراد، ميانگين درصد بقا به شكل معني داري كم شد، اما كاهش معني دار وزن خشك و عدد كلروفيل‌متر نسبت به شاهد (تيمار عدم يخ زدگي) از تيمار دمايي 2- درجه سانتي‌گراد به پايين مشاهده شد. همچنين مشخص شد كه ارقام مورد آزمايش از لحاظ LT50 و RDMT50 با يكديگر اختلاف معني‌داري (01/0p?) داشتند، به نحوي كه در بين ارقام چغندرقند مورد بررسي، پايولينا، لاتيتيا و شيرين با LT50 معادل 5/11- درجه سانتي گراد مقاوم‌ترين، و رقم افشاري با LT50 معادل 1/9- درجه سانتي‌گراد حساس‌ترين رقم شناخته شدند. رقم افشاري بيشترين مقدار RDMT50 (7/7- درجه سانتي‌گراد) را نيز نسبت به ساير ارقام نشان داد. به نظر مي‌رسد با توجه به همبستگي خوب بين RDMT50 با LT50 در اين آزمايش (**83/0=r)، از اين صفت نيز بتوان در ارزيابي تحمل به يخ زدگي ارقام چغندرقند استفاده كرد.

In order to determine the freezing tolerance of sugar beet (Beta vulgaris L.) cultivars under controlled environment, a factorial experiment was conducted based on completely randomized design with three replications at College of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad. In this research, eight cultivars including Rasoul, Shirin, IC, 7233 (national cultivars), Afshari, Paolina, Rhizofort and Laetitia (foreign cultivars), were exposed to eight freezing temperatures (0, -2, -4, -6, -8, -10, -12 and -16 °C). Plants were grown under natural environment until 4- to 5- leaf stage and were transferred to thermo-gradient freezer to apply freezing temperatures at early spring. Survival percentage, dry weight, SPAD reading, 50% lethal temperature (LT50) and the temperature for 50% dry matter reduction (RDMT50) of the samples were determined at the end of recovery period (3 weeks after applying freezing temperatures). Results showed that freezing temperature and cultivar significantly influenced the survival percentage, dry weight and SPAD reading (p?0.01). Decreasing temperature below -8 °C significantly decreased the mean survival percentage of cultivars, while significant reductions of dry weight and SPAD reading comparing with the control (0 °C) were started at temperatures -2°C downward. Moreover, LT50 and RDMT50 of examined cultivars were significantly different (p?0.01), so that Paolina, Laetitia and Shirin cultivars with LT50 of -11.5 °C and Afshari with LT50 of -9.1 °C had the highest and lowest freezing tolerance, respectively. Afshari showed the highest amount of RDMT50 (= -7.7 °C) amongst beet cultivars. It seems that according to good correlation between RDMT50 and LT50 (r=0.83**), may indicate that using this index might be used for evaluation of freezing tolerance among sugar beet cultivars.