لحن تعليمي در ديوان حافظ

Didactic tone in Hafez’s poetry

در ديوان حافظ، ادبيات تعليمي و ادبيات غنايي به‌خوبي با هم پيوند خورده‏اند و نتيجه هم‏نشيني اين دو نوع ادبي، به شكل‏گيري لحني خاص در كلام حافظ منجر شده است. حافظ با زدن رنگ عاطفي به پند و اندرزهاي كوتاه و فشرده‏اش، نوعي خاص از ادبيات تعليمي را كه داراي لحني نرم و تاثيرگذار است، تقويت و برجسته كرد و با گنجاندن بايسته‏ها و نبايسته‏هاي اخلاقي در فرم غزل، راه‏هاي درست زندگي را در بياني هنري و دلنشين به مخاطبانش نشان داده ‏است. در اين مقاله ضمن بيان اهميت عنصر لحن در فهم و تفسير ديوان حافظ، مولفه‏هاي كشف لحن تعليمي در اشعار او معرفي مي‏گردد و انواع لحن تعليمي در غزلياتش بررسي و تحليل مي‏شود. بررسي غزليات حافظ در محور افقي و عمودي بر اساس روش توصيفي- تحليلي نشان مي‏دهد كه حافظ از گونه‏هاي مختلف لحن در ابيات تعليمي بهره برده است اما لحن او در برابر عموم مخاطبانش، اغلب غيرتحكمي و خيرخواهانه است. او بيشتر از طريق گزينش واژگان مناسب و دقت در نحوه‏ چينش آن‏ها و هماهنگ كردن موسيقي كلام و بهره‏گيري از انواع تكرارها به ايجاد لحن تعليمي مورد نظرش دست يافته است.

In Hafez’ poetry, didactic and lyric literature are combined well, thus the result of these literary genres is using special tone in didactic poems of Hafez. Using emotional sense in short and compress moral stories, Hafez supported a special kind of didactic literature with effective and influent tone, at the same time with moral’s Dos and Donʹts in form of sonnet poem shows the proper way of living in pleasant way to his audiences. In this research, we show not only the effect of tone of voice in understanding Hafez’ poetry but also elements and factors in determining didactic tone in the poets, also its different types in sonnet poems are discussed. The Study of Hafez’s sonnets on base of descriptive-analytical method in horizontal and vertical axis show that he use various types of tone for his audiences but the tone, generally is Non-dominative and good willing. He achieves his favorite didactic tone via choosing suitable words, arranging them in details, setting the music tone also using many variations.