بررسي تطبيقي معراجيه‌هاي خمسه نظامي با نگاه موردي به سه معراج‌نامه «كتاب‌المعراج، معراج‌النبي و الاسرا و المعراج»

Comparative Study of Ascensions of Nizamis’ Khamsa with an Insight on Kitab Al-Maeraj, Maeraj Al-Nabi and Al Isra’a va Al-Maeraj

نظامي گنجوي، مثنوي سراي بزرگ قرن ششم هجري قمري و يكي از بنيان‌گذاران ادبيات داستاني منظوم فارسي است. يكي از جذابيت هاي مثنوي هاي نظامي وجود تحميديه ها، مناجات و معراجيه هايي است كه در آغاز هر‌يك از منظومه هايش ديده مي‌شود كه به‌دليل زيبايي و تخيل زايدالوصف آن‌ها بسيار مورد توجه پيروان او بوده است. مقاله حاضر در پي بررسي تطبيقي معراجيه هاي خمسه نظامي و سه معراج نامه عربي پيش از او يعني المعراج قشيري، معراج النبي ابن عباس و الاسرا و المعراج ابن‌‌حجر عسقلاني و سيوطي است كه بر اين اساس شباهت ها و تفاوت ها را در ساختار و محتواي آن‌ها نشان داده است و بدين نتيجه دست يافته كه با وجود وجوه افتراق متعدد، نظامي در سرودن معراجيه هاي خود تحت‌تاثير بسيار معراج نامه هاي مذكور بوده است. براي رسيدن به اين برآيند، ابيات معراجيه هاي نظامي با شواهدي كه از معراج نامه هاي مذكور به‌دست آمده، در كنار هم قرار گرفته تا بدين گونه ميزان شباهت ها آشكارتر شود.

Nizami Ganjavi was a great Masnavi writer of the 6th century (AH.) and one of the founders of Persian poetic fiction. One of the attractions of Nizami’s Masnavi is blessing, litany, and ascensions that are seen in the beginning of each of his verses, which have been highly regarded by his followers due to their beauty and unutterable imagination. The current paper intends to make a comparative study of Nizami’s Khamsa (or five poems) and three Arabic ascensions before it; i.e. Kitab al-Maeraj of Qashiri, Maeraj al Nabi of Ibn Abbas and Al Isra’a va al Maeraj of Ibn Hajar Esghalani and Sayouti that have shown similarities and differences in structure and content. Hence, it is concluded that in spite of distinguishing features, Nizami has been much influenced by the aforementioned works in performing his ascensions. To this end, the literature of Nizami was matched with the evidences acquired from the above ascensions so that similarities become more apparent and obvious.