چند معنايي در قرآن كريم، مطالعه موردي ترجمه واژه فتنه

multi meanings in the Holy Quran

چكيده تاكنون مطالعات متعددي در مورد ترجمه الفاظ قرآن صورت پذيرفته است. وجود واژگان چندمعنا درقرآن از جمله چالش‌هاي پيش روي مترجمان مي‌باشد. واژه "فتنه" و هم ريشه هايش از جمله واژگان چندمعنايي است كه كاربرد نسبتاً زيادي در قرآن دارد. بر اساس مطالعات انجام شده و تفاسير متعدد واژه فتنه به نُه معنايآزمايش، عذاب، شرك، گمراهي، نفاق، بلا، عبرت، عذر و جنون و در قرآن به كار رفته است. مقاله حاضر بر آن است تا با بررسي چهار ترجمه انگليسي از قرآن (آربري، پيكتال، يوسف علي و شاكر)نحوه برخورد مترجمانبا اين واژه چندمعنا را با توجه به پرسش‌هاي زير واكاوي كند: 1- آيا مترجمان به تنوع و تعدد معنايي واژه فتنه در قرآن توجه كرده اند؟ 2- موفقيت مترجمان در انتقال معاني صحيح واژگان چندمعنا تابع چه عواملي است؟ 3- آيا بين فرواني كاربرد واژه فتنه و هم ريشه هايش در مفهومي خاص و ميزان موفقيت مترجمان رابطه اي وجود دارد؟ براي انجام اين تحقيق كليه آياتي را كه كلمه فتنه يا يكي از مشتقات آن در آن ها بكار رفته بود از كتاب "معجم المفهرس لالفاظ القرآن" استخراج گرديد كه مجموعاً 60 مورد را تشكيل مي‌داد. سپس ترجمه هر كدام از اين آيات در چهار ترجمه انگليسي قرآن مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. ميانگين موفقيت مترجمان در انتقال مفهوم واژه فتنه و هم ريشه هايش حدود 48% محاسبه شد كه با توجه به لزوم دقت و حساسيت در ترجمه قرآن نمي توان عملكرد مترجمان در انتقال مفهوم اين واژگان را قابل قبول دانست. كليدواژه ها: چندمعنايي، ترجمه واژه فتنه و هم ريشه هايش، علم وجوه و نظاير، ابهام واژگاني.

Abstract Many studies have been done concerning translation of theQuranic words. Polysemous words are of several problems confronting translators. The word “Fitna” and its derivatives are among polysemous words which are frequently used in the Holy Quran. According to several researches and Quran interpretations, the word “Fitna” has 9 different meanings in the Quran, including: try, persecute, apostatize, seduce, dissent, grief, lesson, excuse and madness.The present paper aims to investigate how four translators of the Quran (Arberry, Pickthall, Yusuf Ali and Shakir) have translated the word "Fitna" and its derivatives and to what extent these translations are in accordance with the different meanings of this word.To do this, all verses including“Fitna” or any of its derivatives were identified.Then translations of these verses were analyzed in all four Quran translations. Result showed that in 60 percent of the verses including "Fitna" translators had taken into account the various meanings of this polysemous word. Keywords: Polysemy; Translation of “Fitna” and its derivatives; Al-Wujuhwa al-Nazaʹir; Lexical ambiguity.