بازاريابي شبكه‌اي و فعاليت شركت‌هاي هرمي از ديدگاه فقهي-اقتصادي

Network Marketing and Pyramid Companies’ Activities From the Fighi-Economic Point of View

اين تحقيق تلاش مي‌كند تا ضمن بررسي تاريخچه و تبيين و علت به وجود آمدن شركت‌هاي هرمي، به بررسي و تحليل اقتصادي و فقهي اين دسته از فعاليت‌هاي اقتصادي پرداخته و حكم درآمدزايي از اين طرق را استخراج نمايد. تحليل‌هاي ارايه شده در اين تحقيق كه با استفاده از روش تحليلي- توصيفي ارايه استخراج گشته‌اند، نشان مي‌دهد كه شركت‌هاي هرمي به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند كه عبارت‌اند از: شركت‌هاي هرمي سالم و شركت‌هاي هرمي ناسالم كه مي‌توان نام آن را دسيسه هرمي گذارد. هدف شركت‌هاي هرمي سالم، كه فعاليت‌شان مختص به بازاريابي در فروش كالاهاست، سوددهي مي‌باشد كه در نهايت به رشد اقتصادي كشور كمك مي‌كند؛ در حالي هدف شركت‌هاي دسيسه هرمي، تنها جابه جايي پول و خلق فرصت سوددهي از اين جابجايي است. به نظر مي‌رسد اين نوع فعاليت‌ اقتصادي، مشكلات اقتصادي زيادي براي كشورها ايجاد مي‌نمايند. علاوه بر اين، به نظر مي‌رسد مي‌توان ضمن بررسي فقهي فعاليت‌ شركت‌هاي هرمي نشان داد كه اين دسته از فعاليت‌ها با قواعد مختلف فقهي در تعارض‌اند. از جمله: مشخص نبودن عنوان عقد، وجود غرور (و فريب) و بروز ضرر. همچنين عنوان كلي «اكل مال به باطل»، شامل اين نوع شركت‌ها مي‌شود و لذا به لحاظ شرعي نمي‌توان اين نوع درآمدي‌زايي را مشروع دانست.

This paper tries to explain the history and causes of creation of pyramid companies and also to analyze these activities from the Fighi-economic point of view. The legitimacy of Income generation from such activities is examined in addition. Analyses presented in this study, using the analytic-descriptive methodology, show that the pyramidal firms are divided into two categories: healthy and unhealthy pyramid companies. Unhealthy pyramid is named “Pyramid Scheme”. The target of healthy pyramid companies, which have dedicated their work to marketing, is profitability which ultimately contributes to economic growth, while the Pyramid Scheme companies just move money and create opportunities to make profit from this movement. It seems that this type of economic activities create economic problems for the countries. In addition, it seems that it would be possible to evaluate the pyramid activities from the Fighi point of view and shows that they are in controversy with different Fighi rules. For example: the ambiguity of the nature and name of the contract, the availability of fraud and the damage presence. In addition, it seems that the general topic “gaining from invalid activities” includes such activities. So, it is not accepted to make money out of such activities from the Islamic perspective.