ارزيابي برخي ژنوتيپ‌هاي گندم تحت تنش شوري در شرايط مزرعه

Evaluation of some wheat genotypes under salinity stress in field conditions

به منظور ارزيابي لاين‌هاي اميدبخش گندم و برخي صفات زراعي در شرايط تنش شوري، تعداد 17 لاين حاصل از برنامه به نژادي همراه با شاهدهاي متحمل به شوري بم، ارگ و كوير در يك طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در 3 تكرار به مدت دو سال زراعي 89-88 و 90- 1389 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي بيرجند با هدايت الكتريكي آب آبياري و عصاره اشباع خاك به ترتيب 93/8 و 81/10 دسي زيمنس بر متر اجرا شد. براي اعمال تنش شوري تا مرحله 2 تا 3 برگي و استقرار كامل گياه از آب معمولي و سپس تا مرحله رسيدگي فيزيولوژيكي از آب آبياري با هدايت الكتريكي93/8 دسي زيمنس بر متر استفاده شد. نتايج تجزيه واريانس مركب دوساله نشان داد ارقام و لاين‌ها از نظر تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيكي، ارتفاع گياه، طول پدانكل، وزن هزار دانه و عملكرد دانه در سطح يك درصد داراي اختلاف معني‌دار مي‌باشند. در اين آزمايش در بين اجزاي عملكرد وزن دانه نقش بيش‌تري در عملكرد دانه در شرايط تنش شوري داشت. نتايج همبستگي صفات نشان داد كه بين عملكرد دانه با صفات طول سنبله (*48/0= r) و وزن هزار دانه (*42/0= r) همبستگي مثبت و با صفت تعداد روز تا سنبله‌دهي همبستگي منفي وجود دارد. دسته‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس تجزيه كلاستر به روش ward، ژنوتيپ‌ها را در سه گروه متحمل، نيمه متحمل و حساس قرارداد. لاين‌هاي شماره 8، 9، 16 و 17 به ترتيب با 27/5، 22/5، 03/5 و 09/5 تن در هكتار داراي بيش‌ترين عملكرد دانه و برتر از شاهدهاي آزمايش در گروه ژنوتيپ‌هاي متحمل قرار گرفتند كه از اين لاين‌ها پس از معرفي مي‌توان در شرايط تنش شوري آب و خاك و اصلاح براي توليد ارقام متحمل به تنش شوري استفاده نمود.

To evaluate the salt tolerance characteristics of 17 newly modified wheat lines, a field experiment was conducted as a randomized complete block design at the Research Farm of Birjand Agricultural Faculty from 2009 to 2011, with the EC of irrigation water and soil saturated paste extract of 8.93 and 10.81 dS/m, respectively. The treatments included the 17 new wheat lines plus three salt tolerant cultivars (Kavir, Arg, Bam) as check treatments with three replications. The treatments were irrigated with low saline water at early stages of growth (2-3 leaves) to provide a better establishment and then were treated using the high saline water (8.93 ds/m) till the end of the crop physiological maturity growth stage. Composite analysis of variance showed that cultivars and lines were significantly different (p < 0.01) in regard to days to heading (DHE), days to maturity (DMA), plant height (PLH), peduncle length, seed weight and grain yield. Correlation analysis showed significant positive relations between grain yield and thousand kernel weight (TKW) (r = 0. 42*) as well as spike length (r = 0.48 *), while there was a negative relationship with DHE. Amongst yield components, grain weight showed a higher role in grain yield (YLD) under salinity stress compared with other traits. Cluster analysis classified the genotypes into three categories (tolerant, moderate and sensitive). Under the imposed salinity situation, analysis showed that the lines 8, 9, 16, 17 had the highest yields of 5.27, 5.22, 5.03 and 5.09 tons per hectare, respectively, which were even greater than the performance of tolerant cultivars. Results of this study highlight that under current situation of the study area, the above selected lines are nominated as salt tolerant lines suitable for wheat mass grain production as well as wheat breeding programs