مدل‌سازي فضايي شيوع بيماري مالاريا در استان سيستان و بلوچستان با استفاده از مدل رگرسيون وزن‌دار جغرافيايي

Spatial Modeling of Annual Parasite Incidence of Malaria in Sistan and Balouchistan by Province Geographical Weighted Regression

مالاريا بيماري است كه از طريق پشه منتقل مي‌شود و ساليانه 300 تا 500 ميليون نفر از مردم جهان را درمعرض ابتلا قرار مي‌دهد و باعث مرگ بيش از 1 ميليون نفر در جهان مي‌شود. توزيع جغرافيايي اين بيماري تا حدود زيادي به شرايط اقليمي وابسته است. استان سيستان و بلوچستان به‌تنهايي 65 درصد كل مبتلايان كشور را داراست. در اين تحقيق، با استفاده از سه عامل اقليمي ميانگين دماي ماهيانه، مقدار بارش دوره فعاليت و شاخص نسبت اختلاط رطوبت، مدل‌سازي فضايي شاخص شيوع ساليانه مالاريا (API) در استان سيستان و بلوچستان از طريق مدل رگرسيون وزن‌دار جغرافيايي انجام شده است. به همين منظور، عوامل اقليم‌شناختي به‌صورت ميانگين بلندمدت 20 ساله (1985- 2005م) براي 11 ايستگاه سينوپتيك و كليماتولوژي واقع در محدوده استان سيستان و بلوچستان محاسبه و به‌صورت يك لايه اطلاعاتي مكانمند وارد محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي شد. خروجي مدل بيانگر اين است كه مهمترين عامل در تبيين بروز ساليانه اين بيماري در منطقه مورد مطالعه، بارش در دوره فعاليت پشه آنوفل است كه نقش اين عامل اقليمي از شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه در افزايش شاخص API بارزتر مي‌شود. درجه حرارت و رطوبت نسبي بهترتيب داراي اولويت دوم و سوم در بروز ساليانه بيماري است كه نقش مكاني آنها در نواحي شمالي استان مانند زابل و زاهدان بارزتر از نواحي جنوبي منطقه مانند شهرستانهاي نيكشهر و چابهار است. مدل ارايه‌شده كه فقط مبتني‌بر عوامل طبيعي است و درواقع يك مدل اقليم‌مبناست، فقط توانست 48 درصد تغييرات مربوط به شاخص API را تبيين كند (R2=0.48). بنابراين، عوامل غيراقليمي ازجمله كيفيت اجراي ساليانه برنامههاي كنترل مالاريا، شرايط اقتصادي- اجتماعي و موقعيت همسايگي اين استان با دو كشور افغانستان و پاكستان نيز بايد در بررسي اپيدميولوژي مالاريا در اين استان مورد توجه قرار گيرد. نتايج اين تحقيق ميتواند در شناسايي و اولويت‌بندي عوامل تاثيرگذار در شيوع بيماري مالاريا در مناطق مختلف استان مفيد واقع شود و با به‌روز كردن اطلاعات آن، به‌عنوان يك سامانه پيش‌هشداردهي اقليم‌مبنا در برنامه‌هاي كنترل مالاريا مورد استفاده قرار گيرد.

Malaria is a vector born disease caused by protozoan parasites of the genus Plasmodium that causes 300-500 million new infections and 1 million deaths annually. Before any anti-malarial campaign in Iran, about 60% of the population were living in malaria endemic areas and 4 to 5 million of them had malaria infection each year. By starting of the anti-malaria campaign, the number of infections decreased so that the number of malaria infected in Iran was 3000 people in 2009, 0/65 of them lived in Sistan & Baluchistan province. In the present study, for spatial modeling of the Annual Parasite Incidence (API) of malaria in Sistan & Baluchistan province, we applied a Geographical Weighted Regression (GWR) model to predict API by there independent climatic factors. The results indicated that the most important climatic factor for explaining API in Sistan & Baluchistan is annual rainfall as spatial factor, which is more important in the southern parts of the study area such as Chabahar and Nikshar. Temperature and relative humidity are of the second and third prioriies, respectively. The importance of these two climatic factors is higher in northern portion of the province. This model explained only 0.48 of API spatial variation (R2=0.48). Therefore, the non-climatic factors such as socioeconomic and lifestyle and the neighborhood position of this province with Afghanistan and Pakistan should also be considered in epidemiological survey of malaria in Sistan & Baluchistan province.