اثر تنش خشكي بر انتقال مجدد ماده خشك و عملكرد دانه ژنوتيپ هاي گندم نان زمستانه

Effect of drought stress on dry matter remobilization and grain yield of winter bread wheat genotypes

به منظور بررسي اثر تنش خشكي بر انتقال مجدد ماده خشك و عملكرد دانه ژنوتيپ هاي گندم نان زمستانه در شرايط كم آبياري، دو آزمايش مجزاي مزرعه اي در سال هاي زراعي 1387 و 1388 در مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان غربي در قالب كرت-هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تكرار اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل آبياري پس از 70 ، 100،130 و160 ميلي متر تبخير از تشتك كلاس A در كرت هاي اصلي و 10 ژنوتيپ گندم نان شامل زرين، شهريار، الوند، سرداري، C-80-4،C-81-10 ،C-81-4 ،C-83-3 ، زارع و پيشگام در كرت هاي فرعي قرار داده شدند. نتايج نشان كه در شرايط آبياري كامل (آبياري پس از 70 ميلي متر تبخير)، رقم زرين با 6950 كيلوگرم در هكتار و در تيمار تنش شديد خشكي (آبياري پس از 160 ميلي متر تبخير) رقم پيشگام با 4422 كيلوگرم در هكتار، بيشترين عملكرد دانه را داشتند. بين ژنوتيپ هاي گندم از نظر انتقال مجدد ماده خشك به دانه تنوع قابل توجهي ديده شد و تشديد تنش خشكي، سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزي در پركردن دانه را تا 23 درصد افزايش داد. رقم پيشگام با 41 درصد بيشترين سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزي را در تيمار آبياري 160 ميلي متر تبخير داشت. در شرايط آبياري كامل همبستگي عملكرد دانه با صفات تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله مثبت و معني دار بود. در صورتي كه در تيمار تنش خشكي عملكرد دانه با صفات وزن هزار دانه، شاخص برداشت و انتقال مجدد ماده خشك به دانه همبستگي مثبت و معني دار داشت. به نظر مي رسد كه استفاده از صفات فوق مي توانند در انتخاب و اصلاح ارقام متحمل به تنش كمبود آب مورد توجه قرار گيرد.

To examine the effect of water stress on grain yield and remobilization of dry matter in winter bread wheat genotypes, two field experiments were conducted in Agricultural Research Station of Miandoabin West Azerbaijan in 2007-2008 and 2008-2009 cropping seasons. Treatments were arranged as split plot based in complete randomized block design with four replications. Irrigation levels (irrigation after I1=70, I2=100, I3=130 and I4=160 mm evaporation from Class-A pan) were assigned to main plots, and 10 winter bread wheat genotypes (Zarrin, Alvand, Shahryar, Sardari, C-80-4, C-81-10, C-81-4, C-83-3, Zareh and Pishgamwere randomized in subplots. The highest grain yield was obtained for cv. Zarrin (6950 kg.ha-1) in well-watered and for Pishgam (4422 kg.ha-1) in severe water deficit conditions. Results showed that there were significant differences between genotypes in remobilization of stem dry matter. Severe water deficit increased the remobilization of stem pre-anthesis reserved assimilates by 23%. Pishgam cultivar had the highest remobilization (41%) under severe water deficit conditions. The positive significant correlation between grain yield and grain weight, harvest index and remobilization of dry matter, indicated that these traits can be used for identifying drought tolerant high yielding genotypes in winter wheat breeding programs.