نقد روانشناسي باورهاي خرافي در ديوان فرخي سيستاني و منوچهري دامغاني

Psychological assessment of superstitious beliefs in the poetical works of Farokhi

خرافات معلول زندگي آدمي و عكس‌العمل او در مقابله با طبيعت و محيط اسرارآميز پيرامون وي است، كه در مواقع حساس و لحظه هايي كه عدم اعتماد و اطمينان به آينده وجود دارد حادث مي گردد. اغلب خرافه ها در گذشته بخشي از نظام گسترده ي باورهاي اجتماعي را تشكيل مي دادند و به عنوان ميراث اجتماعي به افراد رسيده و به همان صورت حاضر و آماده مورد قبول واقع‌شده‌اند. برخي از عقايد خرافي نيز منشا رواني دارند. اين افكار موهوم و خيالي افراد را از تدبير مسايل بر اساس منطق و برنامه ريزي باز داشته و تهديدي در جهت پيشرفت و توسعه ي جامعه محسوب مي شوند از اين رو بايد با برنامه ريزي و بررسي دقيق علل بروز و اشاعه ي اين باورها گامي اساس در كمرنگ كردن خرافات در سطح جامعه برداشت. با توجه به آنچه گذشت، اهميّت تحقيق و بررسي درباره ي خرافات روشن مي شود. به ويژه در عصر غزنوي كه به دليل مشكلات اجتماعي، بروز فقر و بيكاري و تنش‌هاي ناشي از آن خرافات مورد توجه و اقبال اكثريّت افراد جامعه بوده است، و مردم بسياري از امور زندگي خويش را بر اساس اين باورها تنظيم و برنامه ريزي مي كردند. از اين رو در اين مقاله تلاش مي شود خرافاتي نظير فال و طالع، چشم‌زخم، سعد و نحس، سحر و جادو، حرز و تعويذ كه معتقدان زيادي در سطح جامعه داشته است و در شعر فرخي سيستاني و منوچهري دامغاني دو شاعر برجسته عصر غزنوي نيز بدانها اشاره شده‌است، از ديدگاه روان‌شناختي مورد بررسي و تحليل قرارگرفته و علل گرايش به خرافات در اين عصر تبيين شود..

Superstition which is caused when there is uncertainty, is human reaction towards nature and his surrounding. Most superstitions mostly have had their roots in the social beliefs. These are passed down from generation to generation. They also have psychological roots and have been caused when people canʹt make out the cause and effect relationships of events. The false beliefs are threats for people against reasonable thinking and social progress; therefore they should be eliminated through correct planning. This shows how Important the study mhght be, Specially concerning the reign of Gaznavids when as a result of un favourable conditions people were drawn mainly to superstation and this is reflected in the poem of Farrokhi Sistani and Manuchehri Dameghani. Their poetry include many examples of beliefs in destiny, fortune telling, magic and magicians, in auspicious heavenly bodies medicine men…. This study has tried to see through the psychological reasons of peopleʹs attraction towards superstitions in this era.