پارچه هاي دوره مغول براساس نسخه خطي«المُرشد في الحساب»

The Textiles of the Mongol era based on the Manuscript of Al Morshed fī al hisāb

يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي دوره مغولان، تسهيل در امر تبادل تجربيّات مختلف ملت‌ها و در نتيجه رشد و توسعه برخي از فنون و علومي بود كه مورد علاقه و توجّه پادشاهان آن سلسله قرار داشت، صنعت «نسّاجي و پارچه بافي» در دوره مغول نيز از اين امر مستثني نبود و شواهد و مدارك تاريخي نشان مي‌دهد كه تبادل انواع پارچه‌ها و منسوجات بين ايران و چين در دوره مغول افزايش يافته و علاوه بر آن، تجربيّات فنّي «پارچه بافي» ايران و چين نيز در اين دوره به خوبي ردّ و بدل شده كه از اين ميان سهم ايران در اين تبادلات بسيار قابل-ملاحظه است. فنون پارچه بافي ايراني در دوره مغول توسعه يافته و صادرات انواع منسوجات ايراني به چين در اين دوره سهم قابل توجهي در مبادلات دو كشور ايفا مي‌نمود. با همه اهميتي كه صنعت نساجي در اين دوره دارد، هنوز مطالعه اي بايسته در اين مورد به انجام نرسيده كه يكي از دلايل آن كمبود اطلاعات در منابع تاريخي است، بر اين اساس شناسايي و معرفي اين‌گونه مراجع و منابع مي‌تواند كمك موثري در تداوم مطالعات مرتبط با صنايع دوره مغول باشد، در اين مقاله سعي شده تا يكي از منابع مهم دوره ايلخانان معرفي شده و اسامي پارچه هاي مختلف آن دوره با تكيه بر ديگر متون تاريخي عصر شناسايي شود. اساس اين مقاله بر نسخه خطي«-المرشد في الحساب» استوار بوده و در دو بخش تنظيم شده است، كه در بخش نخست، نسخه خطي« المرشد في الحساب » و ويژگي‌هاي نسخه شناسي آن معرّفي شده و در بخش دوّم اسامي پارچه هاي موجود در اين نسخه با بهره گيري از ديگر متون تاريخي قرايت و به شناسايي آن‌ها پرداخته شده است.

Facilitating the exchange of different experiences of nations which resulted in the growth and development of arts and sciences was one of the most important achievements of the Mongols and of interests of their kings. The textile and cloth-weaving industry in the Mongol era was not an exception. Historical evidences show an increase in the exchange and trade of fabrics and textiles between Iran and china during the Mongol rule, and additionally, Iranians and Chinese exchanged their technical experiences in such field, however Iranians had a more considerable share. Persian cloth-weaving techniques developed during the Mongols rule and Iranʹs exports of textiles to China played a great role in commercial exchanges between these two countries in this period. Despite the importance of textile industry in this period, a competent study has not yet committed in such field because of the lack of information on historical resources. Accordingly, recognition and introducing of the sources can be considered as an effective element in progressing historical studies about several industries in Mongol era. It has been tried, in this article, to introduce one of the significant Ilkhanate sources to identify the names of its textiles comparing them with other historical sources. This study has been accomplished on the basis of “Al-Morshed f? al-his?b” manuscript and is presented in two sections. As the starting point,“Al-Morshed f? al-his?b” and its codicological descriptions are introduced and then, using other historical sources, the name of existing textiles in this manuscript would be surveyed.