كارايي شاخص هاي پايداري براي گزينش ژنوتيپ هاي متحمل گندم نان به تنش رطوبتي پايان فصل

Effectiveness of Stability Indices for Bread Wheat Genotypes Selection to Water Deficit Tolerant

در كشورهايي نظير ايران كه در آينده با چالش آب مواجه خواهند شد و توليد مواد غذايي به ميزان آب قابل دسترس و پايداري منابع آب بستگي دارد، معرفي ژنوتيپ هاي متحمل به تنش خشكي از مهمترين راهكارهاي سازگاري با اين شرايط مي باشد. به منظور مطالعه سازگاري و ارزيابي تحمل به تنش رطوبتي آخر فصل، تعداد15 لاين اميد بخش گندم نان همراه با رقم چمران به عنوان شاهد، اين تحقيق در دو سال زراعي 87-1386 و 88-1387 در چهار ايستگاه تحقيقاتي اقليم گرم جنوب شامل اهواز، دزفول، زابل و داراب و در هرايستگاه در دو آزمايش جداگانه (1:آبياري كامل بدون تنش خشكي آخر فصل و2: عدم آبياري در مرحله پر شدن دانه به منظور اعمال تنش خشكي آخر فصل)، هر يك در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. داده هاي مربوط به عملكرد دانه تجزيه واريانس شد و عكس العمل ژنوتيپ هاي مورد بررسي با استفاده از شاخص هاي تحمل و حساسيت بر اساس عملكرد دانه مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه تفاوت بين ايستگاه ها، سال ها، ژنوتيپ ها و اثرات دوگانه و سه گانه منابع تغيير در سطح احتمال 1% معني دار بودند. ميانگين كل عملكرد دانه در سال اول 4300 كيلوگرم درهكتار برآورد شد در حاليكه ميانگين كل عملكرد در سال دوم با اختلاف معني دار در سطح 1% نسبت به سال اول، به 5692 كيلو گرم در هكتار رسيد. ميانگين عملكرد دانه در شرايط مطلوب و تنش خشكي به ترتيب 5840 و 4591 كيلوگرم در هكتار بود. همبستگي بين شاخص هاي STI GMP ،MP و K1STI بصورت دو به دو مثبت و معني دار بودند. همبستگي شيب تغييرات عملكرد دانه به عنوان تابعي از درجه سختي تنش رطوبتي(b) با عملكرد دانه در شرايط تنش مثبت و باشاخص هاي SSI، TOL و K2STI منفي ومعني دار بود. در تجزيه رگرسيون به روش گام به گام، شاخص نسبت عملكرد دانه ژنوتيپ ها نسبت به ميانگين كل ژنوتيپ ها(YIR)، مهمترين مولفه در مدل عملكرد دانه در هر يك از شرايط محيطي انجام اين تحقيق بود. با توجه به ارزيابي ژنوتيپ ها بر اساس شاخص هاي تحمل و حساسيت به تنش، سه لاين شماره 2، 14 و 15 بعنوان ژنوتيپ هاي پرپتانسيل متحمل به تنش رطوبتي پايان فصل انتخاب شدند.

In countries such as Iran which will be faced water deficit as the main challenge in the future and the food production is going to be dependent to water recourses, wheat water-deficit tolerant and adapted genotypes release is one of the most important strategies under such a condition. In order to study the adaptation and terminal water deficit stress tolerance, fifteen bread wheat lines and Chamran cultivar as the check were evaluated. This research was carried out at Ahvaz, Dezfool, Zabol and Darab, south warm region research stations, in 2007-08 and 2008-09, in two separated experiments (1-well-watered and 2- terminal water deficit stress), using complete randomized block design with three replications. Data were analyzed and genotypes response was evaluated based on tolerance indices. Results showed that the difference among stations, years, genotypes and double and triple effects of source variations were significant at 1% probability level. Mean grain yield was 4300 Kg/ha in first year, while grain yield increased significantly in second year and reached to 5692 Kg/ha. Mean grain yield were 5840 and 4591Kg/ha under well-watered and terminal water deficit stress conditions, respectively. Correlation coefficients among STI, GMP، MP and K1STI were significant. Correlation coefficient between slop of linear regression of grain yield in response to drought stress intensity and grain yield under terminal water deficit stress was positively and, with K2STI, TOL and SSI was negatively significant. Grain yield index, (YIR) the proportion of grain yield of each genotype to grand mean of grain yield of all genotypes was the most important components to define grain yield in stepwise regression under both experiment conditions. According to the results of this research and based on tolerance indices, lines No. 2, 14 and 15 were selected as the high potential- terminal water deficit stress tolerant genotypes.