مدلسازي تغييرات فضاييِ كاربري زمين و توسعه شهري با استفاده از مفهوم ماشين هاي سلولي

Applying Cellular Automata to Modeling Urban Development

شناخت مكانيزم هاي رشد و توسعه شهرهاي معاصر به سبب ماهيت غير خطي و پيچيده شان از حيطه درك و تحليل روش هاي سنتي مدل سازي خارج است. چرا كه روش هاي سنتي عموماً ايستا، خطي، و مبتني بر تيوري سيستم هاي ساده (بالا به پايين، كل به جز يا قياسي) اند. ز اين رو براي مدل سازي سيستم هاي پيچيده شهري ، كشف روش هاي جديد مدل سازي كه پويا، غير خطي، گسسته، و پايين به بالا يا جز به كل (استقرايي) باشند، ضروري مي نمايد. پژوهش پيشِ رو سعي دارد به معرفي، تشريح، و به كار گرفتن يكي از تكنيك هاي متاخر، مطرح، و روزآمد اين حوزه، يعني مدل هاي مبتني بپردازد. اين مدل كه در اينجا « ماشين هاي سلولي » بر مفهوم نوينِ براي درك قواعد فضايي ديناميك هاي رشد شهري به كار برده شده، از طريق تلفيق با ظرفيت هاي سيستم اطلاعات جغرافيايي و نزديكي به عنوان رهيافتي جديد در مدل سازي RS ذاتي با تصاوير ماهواره اي فضايي مطرح است. مدل مذكور توسعه زمين و گسترش تاريخي شهر را بر پايه نزديكي به بزرگراه ها، دسترسي به امكانات حمل و نقل عمومي و خدمات، وضعيت كاربري هاي همجوار و... و بر اساس يك ساختار سلولي و شبكه اي 4 منظم دست كم از طريق داده هاي دو مقطع زماني و با استفاده از روش هاي مدل سازي احتمالات و فرآيندهاي تصادفي، شبيه سازي مي كند. قواعد ساده فضايي در اين مدل به رفتارهاي پيچيده تعميم مي يابد تا از طريق بازتوليد تجريدي اين قواعد، جستجوي تاثيرات تركيبي سياست ها و اقدامات برنامه ريزانه، فعاليت هاي جامعه، رفتارهاي فردي و ديگر محرك هاي توسعه شهري را براي برنامه ريزان فراهم آورد. با استفاده از مدل رگرسيون لجستيك مي توان متغيرهاي موثر در تغييرات فرآيند توسعه را تعيين كرده و بدي ن ترتيب برآوردي از مكانيزم تغييرات مورد اشاره به دست آورد. در اين پژوهش شهر سيرجان آزموده شده است؛ با اين مدل روند توسعه شهر در دور ههاي مختلف از سال 1320 تا 1383 از نظر كارآيي مكانيس مهاي موثر بر رشد شهر و تغييرات كاربري زمين و اهميت نقش عوامل تاثيرگذار بر آن بررسي شده است.