«طمغاج» در منابع قرن هفتم هجري به عنوان نامي براي مغولستان

"Tamghaj" in Sources from the Thirteenth Century (AD), as a name for Mongolia

نام يا لقب «طمغاج» در منابع متعددي تا پيش از تاسيس دولت ايلخانان بكار رفته است، اما محققان اندكي بدان توجه نشان داده‌اند و از تبيين آن بازمانده‌اند.‌ اين در حالي است كه تكرار كاربرد آن در منابع نيمه اول قرن هفتم نشان مي‌‌دهد كه نه چندان دقيق براي اشاره به سرزميني به كار رفته است كه بيشتر با مغولستان انطباق دارد. اما چون از نيمه دوم قرن هفتم هجري، ديگر به طور مشخص مغولان و مغولستان شناخته شدند، ديگر لغت طمغاج هم بكار نرفته است. چنانكه نسوي در سيره جلال‌الدين خوارزمشاه، مغولستان را جزيي از طمغاج دانسته و جوزجاني تمام قلمرو ختا را بدين نام ناميده است. ابن اثير با كاربرد عنوان كوه طمغاج آن را دقيق‌تر مورد اشاره قرار ‌مي‌دهد و منابع ديگري مانند تاريخ جهانگشا و جامع التواريخ اين عنوان را بكار نبرده‌اند. اين مقاله كاربرد نام طمغاج را در منابع سده هفتم قمري مورد تحقيق قرار داده است.‌

The term or title "Tamghaj" had been used in several resources before the founding of the Ilkhanid government, but researchers have paid little attention to its use and have, thus, failed to explain its significance. However, the repeated use of the name in sources from the first half of the thirteenth century indicates that it had been used to refer to a land which virtually fit that of Mongolia. Yet, since the second half of the thirteenth century, when Mongols and Mongolians were more significantly known and used in dictionaries, the term “Tamghaj” has become obsolete. Nasavi wrote in Sireh Aljalal- aldin that Mongolia is considered as a part of Tamghaj and Jozjani has used the term to refer to the whole of Khita. By using the term "Mountains Tamghaj," Ibn Athir also puts it to good use. Other sources such as History of Jahangosha and Jame-altavarikh, however, have not once used the term. The present paper is an investigation into the application of the term “Tamaghaj” in sources from the thirteenth century.