تاثير نيتروژن و خشكي بر عملكرد دانه و انتقال مجدد ماده خشك در گندم و جو

Response of wheat and barley to nitrogen and drought stress

پر شدن دانه در غلات در شرايط آب و هوايي مديترا‌نه‌اي به ميزان زيادي به انتقال مجدد مواد ذخيره شده قبل از مرحله گرده افشاني وابسته است. به اين منظور آزمايش مزرعه‌اي براي ارزيابي تاثير تنش خشكي بعد از مرحله گرده افشاني و كاربرد كود نيتروژن (50و 200 كيلوگرم نيتروژن خالص) در دو رقم گندم و جو (دو رقم گندم شيراز و مرودشت و دو رقم جو نصرت و ريحانه) در سال زراعي 1389-1388 در منطقه مرودشت واقع در شمال استان فارس انجام شد. آزمايش بصورت كرت هاي دوبار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار اجرا شد. نتايج آزمايش نشان داد كه در بين ارقام گندم و جو مورد مطالعه رقم مرودشت بيشترين عملكرد دانه را توليد كرد. تنش خشكي در مرحله گرده افشاني باعث افزايش انتقال مجدد ماده خشك و كارايي آن گرديد. همچنين مشخص شد كه ساقه نسبت به ديگر اندام هاي رويشي سهم بيشتري در انتقال مجدد ماده خشك داشت. انتقال مجدد ماده خشك و كارايي آن در ارقام گندم بيشتر از ارقام جو بود. افزايش مصرف نيتروژن انتقال مجدد ماده خشك را افزايش و كارايي آن را كاهش داد. اثرات متقابل بين نيتروژن و آبياري در اغلب صفات معني دار بود، كه حاكي از اين مطلب است كه مصرف زياد نيتروژن همراه با تنش خشكي باعث كاهش كارايي لازم در كود نيتروژن مي‌گردد. به طور كلي نتايج آزمايش نشان داد كه در شرايط مطلوب آبياري مصرف 200 كيلو گرم كود نيتروژن با تاثير مثبت بر كليه اجزاي عملكرد، باعث توليد عملكرد دانه بيشتر در هر دو گياه گندم و جو گرديد.

Preanthesis stored dry matter in wheat (Triticum aestivum L.) is important under a Mediterranean climate because grain filling greatly depends on remobilization of preanthesis assimilates. The experiment was carried out at Marvdasht region during 2010-2011 using Complete Randomized Block, Split-split Plot Design with three replications. Main plots consisted of Irrigation treatments which, were I1 (Nonstressed) and I2 (Post anthesis water stressed plots with 50% FC). Sub plots consisted of fertilizer treatments, which were nitrogen at rates of 50(Low N) and 200 (High N) kg ha-1. Sub-sub plots, wheat and barley cultivars, were Shiraz, Marvdasht, and Nosrat and Rihaneh. Results showed that application of 200 kg N ha-1 had positive effect on all traits and produced more grain yield. Between wheat and barley Marvdasht cultivar produced the highest grain yield. Drought stress increase dry matter remobilization and its efficiency. Dry matter remobilization and its efficiency were higher in wheat cultivars than barley cultivars. Increasig nitrogen application increased dry matter remobilization and decreased its efficiency. Interaction effects of nitrogen and irrigation was significant in most traits. In general, it seems that in order to obtain high grain yield nitrogen should be adjusted with amount of irrigation water.