مقايسه راندمان جذب، مصرف و بهره وري تشعشع در سيستم هاي تك كشتي و چندكشتي كلزا (Brassica napus L.)، لوبيا (Phaseous vulgaris L.) و ذرت (Zea mays L.)

Radiation Capture and Use Efficiency and Productivity in Single and Intercropping of Rapeseed (Brassica napus L.), Bean (Phaseolus vulgaris L.) and Corn (Zea mays L.)

به‌منظور بررسي راندمان جذب، مصرف و بهره وري تشعشع در سيستم هاي تك كشتي و چندكشتي سه گياه كلزا(Brassica napus L.) ، لوبيا (Phaseous vulgaris L.) و ذرت (Zea mays L.)، آزمايشي در سال زراعي 87-1386 در منطقه مشهد به اجرا درآمد. در اين بررسي، 6 تيمار كشت شامل سه تيمار تك كشتي براي هر يك از سه گياه (كلزا در اول مهر، ذرت و لوبيا در 10 ارديبهشت) و سه تيمار چندكشتي شامل چندكشتي دوگانه (كشت هم‌زمان لوبيا و ذرت در 10 ارديبهشت)، چندكشتي تاخيري دومرحله اي (كلزا در اول مهر و لوبيا و ذرت در 10 ارديبهشت) و چندكشتي تاخيري سه مرحله اي (كلزا در اول مهر، لوبيا در 20 فروردين و ذرت در 10 ارديبهشت) در نظر گرفته شد. اين آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. بر اساس نتايج، تركيب كشت تاثير معني داري بر راندمان جذب، مصرف و بهره وري تشعشع داشت (05/0p?). در بين تيمارهاي چندكشتي، چندكشتي دوگانه بيشترين راندمان جذب (54/0)، بيشترين راندمان مصرف و بهره وري بر اساس عملكرد دانه (به ترتيب با 23/0 و 13/0 گرم بر مترمربع بر مگاژول) و بيشترين بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك (50/0 گرم بر مترمربع بر مگاژول) و چندكشتي تاخيري سه مرحله اي بيشترين راندمان مصرف بر اساس عملكرد بيولوژيك (92/0 گرم بر مترمربع بر مگاژول) را نشان دادند. در بين تيمارهاي تك كشتي، لوبيا بيشترين راندمان جذب (49/0) و ذرت بيشترين راندمان مصرف بر اساس عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه (به ترتيب با 80/1 و 65/0 گرم بر مترمربع بر مگاژول) و نيز بيشترين بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه (به ترتيب با 72/0 و 26/0 گرم بر مترمربع در ميلي متر) را دارا بودند. در مجموع، تيمار چندكشتي دوگانه از نظر راندمان جذب و تك كشتي ذرت از نظر راندمان مصرف بر اساس عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه و بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه برتر بودند. با توجه به نتايج اين آزمايش به‌نظر مي رسد چنين تركيب هايي از كشت به‌علل مختلف از جمله سايه اندازي كلزا روي گياهچه هاي جوان لوبيا و ذرت، نتيجه مطلوب حاصل ننمايد و لذا پيشنهاد مي‌شود در آزمايش هاي بعدي، تاريخ هاي كاشت به نحوي اصلاح شوند كه تلاقي دوره رشد گياهان همراه با كلزا، كوتاه‌تر گردد.

In order to evaluate radiation capture and use efficiency and productivity in sole and intercropping of three crops, rapeseed (Brassica napus L.), bean (Phaseolus vulgaris L.) and corn (Zea mays L.), an experiment was conducted in Mashhad region during the growing season of 2007-2008. In this study six treatments including three sole cropping of the crops (rapeseed sown in 22 September 2007, corn and bean in 29 April 2008) and three intercroppig including double cropping (simultaneous sowing of corn and bean in 29 April 2008), two stages-relay intercropping of rapeseed, corn and bean (rapeseed in 22 September 2007, bean and corn in 29 April 2008) and finally tree stages-relay intercropping of rapeseed, corn and bean (rapeseed in 22 September 2007, bean in 8 April 2008 and corn in 29 April 2008) were arranged in complete randomised blocks design with three replications. Based on results, cropping combination affected radiation capture and use efficiency and also radiation productivity, significantly (p?0.05). In which, among intercropping treatments, double cropping showed the highest capture efficiency (0.54), the highest radiation use efficiency and radiation productivity in terms of seed yield (0.23 and 0.13 g.m-2.Mj-1, respectively) and also the highest radiation productivity in terms of biological yield (0.50 g.m-2.Mj-1) and tree stages-relay intercropping the highest radiation use efficiency in terms of biological yield (0.92 g.m-2.Mj-1). Among sole croppings, bean showed the highest capture efficincy (0.49) and corn the highest use efficiency in terms of biological and seed yield (1.80 and 0.65 g.m-2.Mj-1, respectively) and the highest radiation productivity in terms of biological and seed yield (0.72 and 0.26 g.m-2.Mj-1, respectively) too. In general, double cropping were the best treatment in terms of capture efficincy and corn sole croppig in terms of radiation use efficiency in terms of biological and seed yield and productivity in terms of biological and seed yield. Generally, it seems that such cropping combinations will not be suitable because of shading effect of rapeseed on young seedlings of bean and corn; therefore it is nessesary to adjust more proper planting dates in which growth period of companion crops have less overlapping with growth period of rapseed.