اثر آبياري تكميلي بر رشد و عملكرد گندم ديم

Effect of Supplemental Irrigation on Growth and Yield of Rainfed Wheat

ايران به لحاظ قرارگرفتن در ناحيه خشك و نيمه‌خشك جهان از نزولات آسماني محدودي برخوردار است كه با برنامه‌ريزي و استفاده اصولي از امكانات مي‌توان از كاهش توليد در سال‌هاي كم باران جلوگيري كرد. انجام آبياري تكميلي يكي از روش‌هايي است كه مي‌تواند به عملكردي پايدار و رضايت‌بخش در ديم‌زارهاي گندم منجر شود. به‌همين‌منظور اثرات آبياري تكميلي بر رشد و عملكرد گندم ديم آذر 2 در آزمايشي در سال زراعي 88-1387 در ايستگاه تحقيقات ديم شيروان مورد بررسي قرار گرفت. چهار مرحله رشدي حساس به تنش در گندم عبارت بودند از :(A) جوانه‌زني، (B)ساقه‌دهي، (C) گلدهي و (D)دانه‌بندي كه به‌صورت منفرد يا تركيبي جمعاً 16 حالت آبياري تكميلي را شامل مي‌شود كه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار به اين شرح اعمال شد: يكبار آبياري (A ، B ، C و D)، دوبار آبياري (AB ، AC، AD، BC، BD و CD)، سه بار آبياري (ABC، ACD، ABDو BCD)، چهار بار آبياري (ABCD) و تيمار شاهد بدون آبياري. نتايج نشان داد كه آبياري تكميلي روي ارتفاع گياه اثر معني‌داري نداشت. اما اثر آن بر روي طول سنبله، تعداد پنجه، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت معني‌دار بود. بيشترين عملكرد از تيمار دو بار آبياري در زمان‌هاي گلدهي و دانه‌بندي (تيمار CD با 2/2009 كيلوگرم در هكتار) به‌دست آمد كه با تيمار دوبار آبياري در زمان‌هاي ساقه‌دهي و گلدهي ( تيمار BC) اختلاف معني‌داري نشان نداد. كمترين عملكرد نيز از تيمار بدون آبياري (2/1045 كيلوگرم در هكتار) به‌دست آمد. بيشترين تعداد دانه در سنبله از تيمار BC و بيشترين وزن هزار دانه از تيمار ADبه‌دست آمد. با توجه به نتايج اين پژوهش مي‌توان گفت اعمال آبياري تكميلي در ديم‌زارهاي گندم، تاثير معني‌داري بر عملكرد گندم ديم داشته و بسته به اين كه اين آبياري در مراحل حساس گياه به تنش‌خشكي انجام شود، مي‌تواند منجر به افزايش بازده عملكرد ديم‌زارها گردد. به‌نظر مي‌رسد تامين آب كافي در مراحل گلدهي و دانه‌بندي مي‌تواند منجر به توليد عملكرد قابل قبول تحت شرايط ديم گردد.

Iran is located in arid and semi-arid areas and has limited water resources that yield reduction due to low irrigation in these areas can be inhibited by programming and wise facilities usage. Supplemental irrigation is an approach that can lead to satisfactory and sustainable yield in dryland. The effects of supplemental irrigation on growth and yield of rainfed wheat (Var. Azar2) were investigated in at Dryland Research Station of Shirvan, during growing season of 2008-2009. Four sensitive stages of wheat to drought stress are A) germination, B) tillering, C) flowering, and D) seed set. Single or combined irrigation patterns in these four stages created 16 combinations. That it carried out based on randomized complete block design with 4 replications. These treatments included single irrigation in each stage (A, B, C, and D), two times irrigation (AB, AC, AD, BC, BD and CD), three times irrigation (ABC, ACD, ABD and BCD), four times irrigation (ABCD) and control (No irrigation). The results showed that supplemental irrigation had no significant effect on plant height, but its effect was significant on spike length, tillers and fertile tillers number, seed number per spike, 1000-seed weight, grain yield, harvest index and dry weight of wheat. The highest yield was obtained from 2 times irrigation in flowering and seed set stages (CD with 2009.2 kg/ha) which had no significant difference with 2 times irrigation in tillering and flowering stages. The lowest yield was obtained from no irrigation treatment (NO with 1045.2 kg/ha). The highest seed number per spike was obtained from BC and highest 1000-seed weight from AD. According to the result of this study, it could be concluded that supplemental irrigation in dryland wheat had significant effect on yield and can increase dryland wheat yield. So, it seems that enough water in flowering stage can increase the yield to a satisfactory level.