مطالعه باستان سنجي آجرهاي لعاب دار هخامنشي به دست آمده ازكاوش هاي باستان شناسي محوطه تل آجري در شهر پارسه

Archaeometrical Study of Achaemenid Glazed Bricks Found from Tall-e-Ajori Excavation in Persepolis

در اين پژوهش آجرهاي لعاب دار هخامنشي به دست آمده از كاوش هاي باستان شناسي تل آجري براي شناسايي تركيبات سازنده لعاب رويه و بدنه آجري به كمك روش هاي شيمي تجزيه دستگاهي از قبيل: XRF، XRD ، ICP ، SEM-EDS و نيز ميكروسكوپ نوري، آزمايش شده اند. نمونه لعاب هاي مورد مطالعه ظاهراً به رنگ‌هايي سفيد و زرد مي باشد كه به دليل سپري كردن فرايندهاي فرسايش به حالت پودري و رنگ باخته درآمده است، به طوري كه به كمك ميكروسكوپ نوري تكّه هايي پراكنده از لعاب آبي رنگ به روي زمينه فرسوده سفيد يافت شد و نتايج حاصل از تجزيه كمّي عنصري با حساسيت بالا در اين نمونه وجود عناصر عامل ايجاد رنگ آبي از قبيل مس و كبالت و در نمونه زردرنگ آنتيموان و سرب را مشخص نمود. با توجّه به شناسايي لعاب ها و ناپايداري تركيبات رنگ ساز سازنده آن از قبيل مس و آنتيموان در دماي بالايC 1000? اين آجرها در دمايي كمتر از آن پخت شده اند. بدنه هاي آجري به روش فلورسانس و پراش پرتو ايكس XRF و XRD مطالعه شدند. نتايج تجزيه عنصري اين لعاب ها با لعاب هاي آجرهاي لعاب دار كاخ آپاداناي شوش مقايسه شده است.

Achaemenid glazed bricks of archaeological excavation of Tall-e-Ajori in Persepolis city were studied by multiple instrumental analysis methods such as XRF, XRD, SEM-EDS, ICP and Optical microscopy to identify the compositional features of glaze and brick body. Glaze samples are apparently white and yellow and this phenomenon are caused by the deterioration processes in burial environment, hence optical microscopic studies on the glaze layer determined blue areas on the white substrate and, high sensitivity quantitative analysis detected copper and cobalt as the producer of blue color ions, and Sb and Pb as the producer of yellow color ions. Due to instability of glaze chromofore elements such as Cu and Sb in temperatures higher than 1000?C, the reported elements show that, glazed bricks should be fired less in than 1000?C. The quantitative elemental analysis results are compared with the elemental analysis of Susa glazed samples of Apadana palace.